Sosyal girişimcilik ilgi alanı itibariyle oldukça geniş ve günümüz şartlarında önemi artan bir alandır. Sosyal medyada anlayışı yüksek, toplumsal sorunlara değinen kullanıcıların aracılığıyla terim sık sık ortaya çıkıyor. Ancak sadece sosyal medyada ortaya çıkmaz. Aynı zamanda kamuda ve üniversite topluluklarında yaygınlaşan bir anlayış haline gelmiş durumdadır. Hatta, kurum ve kuruluşların öncülüğünde bireyler de alana dahil oluyor.
Sosyal girişimciliğin insanların ilgisini çeken bir alan olduğunu söyledik. Sağlıklı bir rekabet ortamının hüküm sürdüğü alanda, bireyler topluma anlamlı bir katkıda bulunabilmek için çalışıyor. Özellikle son dönemlerde, sosyal girişimcilik alanı aynı yeşil girişimcilik alanındaki gibi büyüme gösteriyor.
Artan sürdürülebilirlik anlayışı yeşil girişimciliğin ve sosyal girişimciliğin önünü açmıştır. Toplumu göz önüne alan birçok sektör söz konusudur. Ancak artan popülaritesine rağmen sosyal girişimcinin neler yapabildiğini ve dahil olunan konuları bilmeyenler de var. Peki sosyal girişimcilik nedir?
Bu içeriğimizde sosyal girişimciliğin tanımını yapacağız. Buna ek olarak sosyal girişimci kimdir inceleyeceğiz. Aynı zamanda Türkiye’de yer alan sosyal girişim örneklerine yakından bakacağız. Şimdi sosyal girişimcilik tam olarak nedir sorusunun yanıtı ile başlayalım.
İçindekiler
Sosyal Girişimcilik Nedir?
Girişimcilik ya da start-up, fırsatları, fikir ve kararlılık ile birleştirip harekete geçmek anlamına gelmektedir. Sosyal girişimcilik ise sosyal sorunlara karşı fayda ve çözüm sağlayan, kâr amacı gütmeyen bir iş modelidir. Yeni girişimler ve iş modelleri yaratarak veya mevcut organizasyonları yenilikçi bir şekilde yönetmektedirler. Tüm faaliyetlerini sosyal zenginliği artırmak için kullanmaktadırlar. Dolayısıyla sosyal girişimcilik alanı itibari ile sosyal değişime yönlendirmektedir. Onu farklı kılan sebep ise topluma kalıcı ve dönüşümsel fayda sağlamasıdır. Böylece potansiyel bir getiri sağlamaktadır.
Sosyal girişimciliği tanımlarken, sınırları belirlemek önemlidir. Tamamen sosyal sorunları tanımak ve girişimcilik ilkelerini kullanarak sosyal değişime ulaşmak demektir. İlk olarak sosyal sorunu tanımlayarak başlamaktadır.
Değişiklik için sosyal girişimi organize etmek ve yönetmek ile devam eder. Ancak sosyal inovasyon yaratmak bu sosyal sorunun tamamen ortadan kaldırılmasını içermeyebilmektedir. Bu durum mevcut koşulları iyileştirmekle ilgili bir süreç olabilmektedir.
Sosyal girişimciliğin öne çıkmasının altında ise birçok sebep vardır. En temel düzeyde girişimciler parlak fikirler ile ortaya çıkmaktadır. Girişimlerine ait bir hikayeleri, neden ve nasıl yaptıklarına dair düşünceleri vardır. Böylece yeni bir ürün ve hizmet sunarlar.
Bu ürün ve hizmetler, insan hayatlarını önemli derecede iyileştirmeye dayanmaktadır. Sosyal sorunların yanı sıra çevre sorunlarına da odaklanmaktadırlar. Sosyal girişimciliğin sağladığı faydalar, faaliyetleri teşvik eden ve finanse edenlerin için açık bir alandır.
Tanımı itibari ile kapsayıcılığı oldukça büyük bir alan olduğu görülüyor. Bu sebeple bugün geldiği noktada sosyal açıdan her türlü faydalı faaliyeti kapsamaktadır. Bir noktada bu kapsayıcılık ne kadar iyi bir özellik olsa da özünde gerçek sosyal girişimcilik tanımının net olmaması, girişimci olmayan çabaların aktif haline gelmesine neden olmaktadır. Yani bir sosyal faaliyetin ne ölçüde sosyal girişimcilik alanına dahil olduğu önemli bir konudur.
Sosyal Girişimci Kimdir?
Girişimciler, kâr elde etmek amacıyla yeni fikir alanlarına giriş yapan bireylerdir. Genel sorumlulukları itibari ile faaliyet gösterdikleri topluma katkıda bulunmakla yükümlü kişilerdir. Sosyal girişimci ise toplum temelli sorunlara çözüm üretme potansiyeline sahip yeni uygulama geliştiren kişilerdir.
Sosyal girişimcilik alanında sosyal refaha ve topluma katkıda bulunmak öncelikli yükümlülük olarak yer almaktadır. Bu nedenle kâr payı arka planda kalmaktadır. Ancak geleneksel girişimciler için topluma katkı sağlamak birincil amaç değildir.
Sosyal girişimciler, topluluk faaliyetleri yoluyla fon toplayan, kar amacı gütmeyen kuruluşlar ile ilişkili kişiler olabilmektedir. Sosyal sorunları ele almaktadırlar. Yenilikçi ve sorunlara yönelik sınırsız çözüm üreten kişilerdir. Girişimleriyle toplumda olumlu değişim ve dönüşümler yaratmaya çalışmaktadırlar. Olumlu değişimler için risk ve çabalarını üstlenmektedirler.
Kâr elde etmek ikincil bir plan olduğu için faaliyet alanlarında işlerinin sorumluluk bilincinde yapan kararlı kişilerdir. Ancak çoğu girişimci kar elde etme potansiyeli tarafından motive edilirken, sosyal girişimcinin yüksek motivasyon kaynağı tutkusu ve yarattığı sosyal faydadır.
Soruna karşı fikir ve çözümlerini değişimi sağlayabilmek için kurgulamaktadırlar. Kitleleri harekete geçirmek sosyal girişimcinin en ayırt edici özelliğidir. Toplumun alışkanlıkları değiştirmek amacıyla faaliyet göstermektedirler. Böylece toplumda sosyal inovasyonu sağlamaktadırlar.
Birçok alanda faaliyet gösteren sosyal girişimciler, insan yaşamına etki eden sistemleri değiştirmektedir. Bu doğrultuda yeni çözümler ile adil uygulamaları ortaya koymaya çalışmaktadırlar. Bu yüzden uygulamalarının dünyada bir fark yaratmanın bir yolu olduğuna inanmaktadırlar.
Özetle bir sosyal girişimci sadece kâr için değil kârdan daha büyük bir değer olan sosyal fayda için vardırlar. Çevre dostu ürünler üretmenin yanı sıra hizmetlerin yetersiz kaldığı topluluklara yardım etmek için veya hayırsever faaliyetler odaklanmaya çalışabilmektedirler. Bunun için modern ve bilinçli çözümler ile sürdürmektedirler.
Bill Drayton’ın ifade ettiği gibi “Sosyal girişimciler yalnızca balık vermekle ya da balık tutmayı öğretmekle yetinmemektedir. Balıkçılık sektöründe devrim yaratana kadar devam edeceklerdir.” Sosyal girişimci olabilmek için gereken tutku ve bağlılık her şeyin önündedir. Bu noktada geleneksel girişimcilerden daha zorlu olduğunu söylemek yanlış olmasa gerek.
Türkiye’den Sosyal Girişimcilik Örnekleri
Sosyal girişimcilik, modern değişim ve dönüşümler, bilinçli tüketici ve sosyal fayda sınırlarıyla belirlenmiş bir alandır. Özellikle modern çizgide yani modern dönemde sosyal girişimcilik çoğunlukla teknoloji varlıklarıyla birleştirilmektedir. Dolayısıyla belirli bir kesimin ihtiyaçlarına yönelik mobil uygulamaların geliştirilmesi, online ortamda oluşturulan platformlar, teknolojik yenilikler sosyal girişimciliğin ifade alanında olduğu modern yoldur.
Teknoloji aracılığıyla geliştirilen teknolojiler her alanda olduğu gibi sosyal girişimcilik alanında da aktif rol oynamaktadır. Bu durumda sosyal fayda üretmek teknoloji aracılığıyla çok daha kolay hale gelmektedir. Özellikle teknolojik altyapıya sahip olan sosyal girişimcilik örneklerini sizler için listeledik. O halde sosyal fayda sağlayan Türk girişimcilerin kurucusu olduğu bazı sosyal girişimcilik örneklerine yakından bakalım.
Askıda Ne Var
Belki birçok üniversite öğrencisinin de bildiği Askıda Ne Var platformu öğrencilere; dergi, kitap, kıyafet, konser bileti, tiyatro bileti, yemek, yurtdışı stajı gibi ürün ve hizmetleri sunmaktadır. Platform üniversite öğrencilerine hizmet sunan ücretsiz bir sosyal girişimcilik örneğidir.
2012 yılında Oğuzhan Canım ve bir grup gönüllü arkadaşlarıyla birlikte kurulmuştur. Amacı üniversite öğrencilerine kendilerini geliştirme şansı sunmaktır. Aynı zamanda sosyal ve eğlenceli aktiviteler ile paylaşım kültürü yaratmak ve geleceklerini güzelleştirmektir. Platformdan sadece Türkiye’de öğrenim sürdüren lisans öğrencileri faydalanmaktadır. Ön lisans, yüksek lisans, doktora ve açık öğretim öğrencileri hizmetten yararlanamamaktadır.
Online platforma üye olduktan sonra üniversite öğrencisiyseniz üyeliğinizi öğrenci hesabınıza dönüştürmeniz gerekmektedir. Aynı zamanda gönüllü olarak üniversite öğrencilerine platform tarafından belirlenmiş ürün ve hizmetleri askıya bırakarak destek olunabilmektedir. Hatta, sponsor olarak da başvuru yapabilirsiniz.
Ecording
Taşıdıkları tohumlar sayesinde doğanın her alanına iz bırakan kuşlardan ilham alan Ecording, iklim krizine karşı mücadele veren sosyal aynı zamanda yeşil bir girişim olarak karşımıza çıkıyor. Tohum toplarıyla benzersiz bir ağaçlandırma projesi olan Ecording, Mert Karslıoğlu tarafından kurulmuştur.
Sürdürülebilir ve inovatif çevre teknolojilerini geliştirmektedir. Böylece geliştirdikleri çözümler ile topluma karşı bir farkındalık oluşturmayı ve mücadele edebilmeyi hedefliyorlar. EcoDrone’lar ile ulaşılması zor olan arazilere havadan tohum topu atışları gerçekleştirilmektedir.
Aynı zamanda tohum toplarının üretimi, ekonomik eşitsizlik yaşayan kadınlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Böylece hem kadın istihdamına hem de iklim değişikliğine destek olunmaktadır.
Evreka
Evreka, dijital atık yönetimi çözümleriyle karşımıza çıkan bir diğer sosyal girişimcilik örneğidir. Atık yönetiminde operasyonel mükemmelliğe odaklanan sürdürülebilir bir proje olarak yer almaktadır. Hatta dijital ortamda yürüttüğü süreç yönetimi için atık yönetim şirketleri, belediyeler ve yerel yönetimler ile birlikte çalışmaktadır. Atık toplama sistemlerini iyileştirme amacıyla konteyner doluluk ölçüm sensörü ve rotalama ve tahminleme algoritması ile çalışmaktadır.
Givin
Sürdürülebilir yöntemleri benimseyen Givin, kullanıcıların öylece duran eşyalarını sivil toplum kuruluşları için desteğe dönüştürmeyi sağlamaktadır. Ali Aksakarya ve Başak Süer kurucu ortaklığıyla kurulan Givin, mobil uygulama olarak geliştirilmiştir.
Sosyal bir girişimcilik örneği olan Givin, kendisini alışverişin en iyi hali olarak tanımlamaktadır. Böylece sosyal ihtiyaçlar, ikinci el pazar yeri modelini bir araya getirmektedir. Online platform üzerinden hem alışveriş yapılmakta hem de bağışta bulunabilmektedir.
Böylece sivil toplum kuruluşlarının projelerine destek olunmaktadır. Ancak uygulamada sadece eşyalarını satan kullanıcılar yer almaz. Aynı zamanda uygulama üzerinden alışveriş yapan kullanıcılar da bu sosyal desteği sağlamaktadır.
İhtiyaç Haritası
İhtiyaç Haritası, bir grup arkadaş tarafından 2015 yılında yardımlaşmak için kurulan bir sosyal girişimcilik örneğidir. Harita üzerinden geliştirilen online platformda ihtiyaç sahipleri konumlarını ve ihtiyaçlarını girmektedir.
Destek olmak isteyenler de ihtiyacı karşılamak için haritaya yapacağı desteği girmektedir. Sonrasında işlemler doğrulanmaktadır. Böylece sisteme kayıt ettirilmektedir. Ancak sisteme kayıt olmanın ve destek verebilmenin tek şartı 18 yaşından büyük olmak.
İyilik Kazansın
İyilik Kazansın online alışveriş platformlarından alışveriş yaparak bağışta bulunabileceğiniz sosyal girişimcilik örneği. Online alışverişlerinizde ekstra hiçbir ücret ödemeden, markanın yapmış olduğu destek oranına göre çeşitli sivil toplum kuruluşlarına bağış yapılmaktadır. Bunun için yapmanız gereken tek şey alışverişlerinizi İyilik Kazansın’ın web sitesinde yer alan markalar aracılığıyla yapmak.
200’den fazla markanın yer aldığı online platformlarda destek oranları markalar tarafından belirlenmektedir. Böylece siz de alışverişinizin sonunda destek olmak istediğiniz sivil toplum kuruluşunu seçip ilerliyorsunuz. Alışverişin sonunda ise destek olduğunuz sivil toplum kuruluşu tarafından sizin adınıza düzenlenmiş dijital bağış sertifikası e-posta aracılığıyla iletilmektedir.
Microfon
E-Bursum olarak ortaya çıkan platform artık yeni yüzü olan Microfon ile büyük bir gençlik girişimidir. 2016 yılında Mesut Keskin tarafından kurulan E-Bursum, gençler için eğitim, finansman ve kariyer alanlarında hizmet veren bir sosyal girişimcilik örneğiydi. Gençlerin ihtiyaç duydukları alanlarda güçlenmeleri ve kazanmaları için hizmet sağlamaktadır.
Teknolojiyi kullanarak tek bir web sitesi aracılığıyla eğitim ve kariyer olanaklarından faydalanmasını sağlıyor. Kuruldukları günden bu yana dönüşüm gösteren platform burs sistemlerini dijital ortamda yönetmekten daha fazla ileriye giderek eğitim ve programlar düzenlemiştir. Aynı zamanda öğrencilere sadece öğrenim süreleri boyunca değil, mezun olduktan sonra da iş ve staj imkanları bulmasına olanak sunmaktadır.
Otsimo
Otsimo sosyal girişimcilik örneği olarak otizm spektrum bozukluğu, down sendromu ve öğrenme zorlukları yaşayan çocuklara destek olmaktadır. Psikologlar ve eğitmenler gözetiminde geliştirilen özel eğitim uygulaması olarak karşımıza çıkmaktadır.
Otizmli kardeşinin ihtiyaçlarından yola çıkarak kurulan Otsimo’nun kurucuları Zafer Elcik ve Sercan Değirmenci’dir. Eğitsel oyunlar içeren mobil oyun platformu, çocuklar için eksik kalan eğitimleri online ortamdan ücretsiz bir şekilde vermektedir. Hatta oyunlar her ay güncellenmekte ve gelişmektedir.
Yuvarla
2014 yılında Emre Danacı ve Erdi Yerebasmaz tarafından kurulan Yuvarla, ülkemizdeki bireysel bağış kültürünü geliştiren bir sosyal girişimcilik örneğidir. Bunu yaparken ise sosyal ve çevresel sorunların çözümünde asıl odak olan sivil toplum kuruluşlarına kaynak yaratmayı hedeflemektedir.
Bağımsız ve finansal olarak sürdürülebilir sivil toplum kuruluşlarının daha etkin olduğu bir düzen kurmayı hedeflemektedirler. Böylece bireysel bağış kültürünü geliştirmeye yardımcı olacaklardır. İnsanlara kolay bir şekilde bağış deneyimi yaşatmak ve sivil toplum kuruluşlarını görünür hale getirmek platformun önceliklerindendir.
Online platform, banka ve kredi kartlarında olan küsuratları bir sonraki değere yuvarlayarak bağış yapmanıza olanak sağlamaktadır. Buna örnek vermek gerekirse, 19,90 ₺ fiyatı olan bir ürün için 0,10 ₺’lik bir bağış ile yuvarlayabilmeniz mümkün. Daha sonra ise kuruşlarını bağışlayacağınız bir sivil toplum kuruluşu seçmeniz gerekmektedir. Burada bilmeniz gereken önemli nokta ise platformun bağışlar üzerinden herhangi bir komisyon ya da hizmet bedeli almadığı olacaktır.
Wewalk
Görme engelli bireyler için Vestel ve Young Guru Academy işbirliği ile geliştirilen WeWalk, akıllı bir bastondur. Bireylerin gün içinde rutin işlerini kolay bir hale getirmeyi amaçlamaktadır. Sosyal girişimcilik örnekleri arasında değerlendirilen WeWalk, Bluetooth ile telefonlara bağlanabiliyor ve engelleri algılamaktadır. Hatta bu engellere karşı uyarıda bulunabilmektedir. Aynı zamanda Google Maps kullanımı, Alexa sesli mesaj özelliği de bulunmaktadır.
Sosyal Girişimcilik Nedir? Genel Değerlendirme
Dünya genelinde insanların sürdürülebilirlik konusunda ciddi adımlar attığını gözlemliyoruz. İş dünyasında da sürdürülebilirlik ihtiyacı ve çevre dostu etik çözümler konusunda daha bilinçli ilerlendiği görülmektedir. Böylece ekosistemdeki varlığını her geçen dönemde popülerleştiren sosyal girişimcilik, sürdürülebilirlik hareketi için çok daha yaygın hale geliyor.
Çevre ve topluma fayda sağlayabilmek için ortaya atılan sosyal girişimcilerin sayısı da her geçen gün artış gösteriyor. Ülkemizde de son dönemler de ön plana alınan bazı sosyal girişimcilik örneklerine sizler için yer vermeye çalıştık. Tüm bu sosyal girişim örnekleri aldıkları yatırımlar ve oluşan toplum bilinci sayesinde gelişim göstermeye ve büyümeye devam edeceği gözüküyor.
