Travis Kalanick, bugün ulaşımdan tutun yemek teslimi, ürün teslimi ve yük taşımacılığı gibi pek çok hizmete ev sahipliği yapan Uber’in kurucu ortağı olarak ön plana çıkmaktadır. Peki, dünyanın en büyük şirketlerinden birisi olan Uber nedir? Merkezi Amerika’da bulunan şirket, ilk etapta yalnızca uluslararası ulaşım ağı şirketi olarak piyasaya çıkmıştı. Aradan geçen kısa zaman diliminde şirket, Uber Mobil uygulamasını hayata geçirmiştir.
Uygulamanın kullanım alanı, 2015 yılıyla beraber dünya çapında 58 ülkeye ve 300 şehre ulaşmıştır. Şirket ayrıca Lime şirketi ortaklığında, elektrikli bisiklet ve motorlu trotinet kiralama hizmeti de sunmaktadır. Uber’in başarısının ardından pek çok şirket, “Uberification” adıyla bilinen girişimin başka versiyonlarını hayata geçirmiştir. Bugün Uber, dünyada en büyük şirketler arasında yer almaktadır. Aynı zamanda şirket; Careem, Jump, Otto, Postmates gibi şirketleri de bünyesine katmıştır.
Uluslararası arenada baş sıralarda yer alan Uber, 2009 yılında Travis Kalanick ve Garrett Camp tarafından kurulmuştur. İlk olarak UberCab adıyla kurulan şirketin piyasaya çıkma tarihi ise aynı yılın haziran ayıdır. Takvimler 2011’i gösterdiğinde şirketin girişim sermayesinin toplam 49 milyon Dolar olduğu kayıtlarda yer almaktadır.
Amerika menşeli şirket, 2012 yılında ise tüm dünyaya hızlıca yayılmıştır. 2015’te şirketin mevcut sermayesi 2.8 milyar dolara ulaşmıştır. Daha sonra şirket, otonom araç ile yolcu taşımacılığına başladı.
Bu yazımızda sizleri Uber’in kurucu ortaklarından Travis Kalanick ile tanıştırıyoruz. Aynı zamanda kendisi Uber’in eski CEO’sudur. Kalanick, 2017’de CEO pozisyonundan ayrılmıştır. Fakat yönetim kurulu koltuğunu hemen terk etmemiştir. Onun şirketle ilişiğini tam anlamıyla kestiği yıl 2019’dur. Bu noktada, bu tercihinin kendisinden kaynaklanmadığını, böyle yapmaya mecbur kaldığını söyleyebiliriz. Fakat bunun nedenlerine geçmeden önce, gelin hep beraber Kalanick’in yaşam öyküsüne daha yakından bakalım.
İçindekiler
Travis Kalanick Yaşamı
Travis Kalanick, 6 Ağustos 1976 yılında yaşama gözlerini açtı. Onun çocukluğu Northridge, California’da geçti. Annesi Bonnie Renée Horowitz Kalanick, babası ise Donald Edward Kalanick’dir. Anne Kalanick, reklamcılık sektöründe çalışan bir kadındı. Baba Kalanick ise Los Angeles şehrinde inşaat mühendisi olarak çalışmaktaydı. Anlaşıldığı üzere Kalnick, eğitimli bir ailenin çocuğuydu. Ayrıca Kalanick, ailenin sahip olduğu tek çocuk değildir. Travis, biri aktris diğeri ise itfaiyeci olan iki kardeşe sahiptir.
Kalanick’le ilgili önemli detaylardan biri, onun henüz çok küçük yaşlarda rekabetçi bir yapıya sahip olduğu bilgisi oluyor diyebiliriz. Bunun yanı sıra o, aynı zamanda kazanma arzusu ağır basan bir çocuktu. Doğuştan getirdiği rekabetçi yönü ve kazanma arzusu, onun genç yaşta iş yaşamına atılmasıyla sonuçlandı.
Kalanick, gençlik yıllarında Cutco adlı şirket için bıçak satışı yaptı. Bu konuda ilginç olan nokta ise henüz 18 yaşındayken sınıf arkadaşının babasıyla ortak bir girişimde bulunması oluyor. Kalanick ve arkadaşının babasının, New Way Academy adıyla bilinen bir şirket kurdukları bilinmektedir.
Görüldüğü gibi Kalanick, henüz lise öğrencisiyken iş yaşamının havasını solumaya başlıyor. Bu küçük atılımların ardından Granada Hills Charter Lisesi’nden mezun oluyor. Ardından Kalanick, California Üniversitesi’nde Bilgisayar Mühendisliği ve İşletme Ekonomisi programına kayıt oluyor. Fakat 1998 yılında Travis, Scour.Inc’ye katılmak için üniversiteyi bıraktı.
Scour.Inc
1998’de Kalanick, multimedya arama motoru olan Scour Inc.’e katıldı. O, ilk etapta Scour’da satış ve pazarlama biriminde görevler aldı. Şirketin ilk ürünleri arasında SMB adlı arama motoru yer alıyor. Buna ek olarak Scour Media Agent adlı ürün de geliştirilen ürünler arasında yer alıyor. SMA, SMB paylaşımlarından dosya indirmek isteyenler için ek bir hizmet veriyor.
Fakat bu süreçte Scour’un rakibi Napster’dan da hamleler gelmekteydi. Scour, Napster’ın gerisinde kalmamak amacıyla, Exchange adlı eşler arası bir yazılım çıkardı. Bu yazılımın geliştirilmesinde Kalananick’in büyük bir payı vardı. Bu nedenle o, kendisini şirketin baş aktörlerinden biri olarak addetmişti. Onun Scour ile ilişkilerinin bozulmasının bir nedeni, kendisinin bu varsayımından kaynaklanmaktaydı.
İkinci bir nedeni ise şirkette söz sahibi olmaya başlayan yatırımcılardı. Şöyle ki bu süreçte Scour’un mali desteğe ihtiyacı vardı. Bu nedenle Yucaipa adlı şirket, Scour’a yüklü bir miktarda yatırım yapmıştı. Yatırımcılardan Michael Owitz süreç içinde şirkette söz sahibi oldu. Kalanick bu gelişmeden rahatsız olmuştu. Çünkü kendi pozisyonunun sarsıldığı düşüncesine kapılmıştı. Tam olarak da bu nedenle Scour’dan ayrılma kararı almıştı.
Red Swoosh
Scour ile yollarını ayırdıktan sonra Kalanick, kendi şirketini açmaya karar verdi. Dostu M.Todd ile 2001 yılında dosya paylaşım şirketi olan Red Swoosh’u kurdular.
Fakat bu yolculuk tatsız bir şekilde sonuçlandı. Çünkü şirket, henüz yeni açıldığı zamanlarda Kalanick ve dostu finansal sorunlar yaşamaktaydı. Bunların üzerine personelin paralarını ödeyememe gibi sorunlar eklendi. Son olarak da ikisinin vergi kaçakçılığı yaptığı iddia edildi. Eski bir çalışanlarından birinin bu bilgiyi doğruladığı bilgisi kayıtlarda yer almaktadır. Bu olayların ardından Kalanick’in ortağı, şirketten ayrılma kararı aldı.
2002 yılında şirkette çalışan kişi sayısı yalnızca ikiydi. Bunlardan biri Kalanick, bir diğeri ise Evan Tsang’dı. 2007’de şirket, rakip firma Akamai Technologies tarafından satın alındı. Kalanick’in Red Swoosh yolculuğu böylece sonlanmış oldu.
Uber
Tüm talihsizliklere rağmen hırslı adam, iş yaşamından çekilmeye pek de niyetli değildi. Kısa sürede yeni bir proje ile iş dünyasına geri döndü. Takvimler 2009’u gösteriyordu. Travis Kalanick, Garrett Camp ile Uber adındaki yeni bir girişime adım attı. Şirketin çıkış noktasının ise şu hikayeye dayandığı bilinmektedir:
Garrett Camp, Francisco’daki taksi hizmetlerinden oldukça şikayetçiydi. Lüks bir araba kiralayıp şoför tutmak ise pahalıya mal olmaktaydı. Bu durumu çözüme arayan Camp’ın nihayet aklına bir fikir gelmişti. Bu da Uber Mobil fikriydi. Uygulama, kullanıcıların akıllı telefonlarına indirdikleri aplikasyon aracılığıyla kolayca araç bulmalarına yarayacaktı.
Konsept, ilk olarak UberCab olarak adlandırılmıştı. Camp bu fikrinden Kalanick’e söz etti. İkilinin bu fikir üzerine günlerce toplantılar düzenlendiği bilinmektedir. Ayrıca Camp’ın tam anlamıyla ilk etapta Kalanick’e güvendiğini söyleyebiliriz.
Kalanick hakkında çıkan haberler ve talihsiz girişimler onu düşündürmüş olmalıydı. Onun Kalanick’e şirkette yalnızca “mega danışman” olarak görev almayı teklif etmesi bunu doğruluyor. Şirketin CEO’su ilk olarak Ryan Graves’dı. Fakat bir süre sonra CEO koltuğuna oturan isim Travis Kalanick oldu.
Herkes Kalanick’in yönetiminde Uber’in yaşayacağı sorunlardan bihaberdi. Zaten şirketin bunu o zaman öngörmesi olanaksızdı. Çünkü şirketin uğraşması gereken daha önemli sorunlar vardı. Ekim 2010’da San Francisco Belediye Ulaşım Ajansı, şirkete şehirdeki düzenlemeleri ihlal ettikleri uyarısında bulundu. Aynı zamanda ajans, gerekli izinleri almazsa önemli para cezalarıyla karşılaşabilecekleri konusunda şirkete ültimatom verdi.
Her ne kadar durum böyle olsa da Kalanick, bu uyarılara pek kulak asmadı. Onun takıldığı nokta Uber’in bir taksi şirketi olarak görülmesiydi. Bu nedenle o, uyarıları dikkate almak yerine şirketin adında değişikliğe gitti. Artık şirket UberCab şeklinde değil, Uber olarak bilinecekti.
Bir süre sonra Kalanick, pozisyonun vermiş olduğu rahatlığa da güvenerek şirkette resmen kendi egemenliğini ilan etti. Fakat bu tutum hiç de onun lehine sonuçlanmadı. Şirkette adeta bir diktatör havası estiren Kalanick, izlediği politikalarla dikkatleri üzerine çekti.
Kalanick Hakkındaki Suçlamalar
Kalanick hakkındaki şirket içindeki ve özel yaşamındaki kadın düşmanı olduğu iddiaları gündeme bomba gibi düştü. Birçok Uber kullanıcısı her ne kadar uygulamadan memnun olsalar da Kalanick’ten çok fazla hoşlanmıyorlardı. Bu sonuç, Uber İnsan Kaynaklarının yaptığı bir anket sonucuna dayanmaktaydı. Kalanikc’in ırkçı ve cinsiyetçi olduğu iddialarının kamuoyunda sık sık gündemde olması, kendisini herkesin hedefi haline getiriyordu.
Bunlar yetmezmiş gibi Kalanick hakkında Uber’de çalışan bazı kişilere cinsel tacizde bulunduğu gerekçisiyle dava açıldı. Soruşturma sonucunda sayfalarca süren bir rapor yayınlandı. Raporda göze çarpan detaylardan birisi Kalanick’e izin alması gerektiği yönündeki tavsiyelerdi. Üstü kapalı bir biçimde onun şirketteki pozisyonundan geri çekilmesi gerektiği söyleniyordu.
Bu raporun yayımlanmasının ardından Haziran 2017’de Kalanick’in süresiz bir izne çıktığı haberi geldi. Fakat bu yeterli değildi. Bu nedenle beş büyük yatırımcı, Kalanick’e derhal istifa etmesi gerektiğini söyleyen bir mektup yazdılar. Kalanick, bu mektubun üzerine 2017 yılında CEO’lu görevinden istifa etti.
Kalanick, ilk başta bu uyarılara kulak asmıyor gibi göründü. Daha sonra Kalainck, ilk olarak CEO pozisyonunu terk etti. Ancak hırslı adam şirketle ilişiğini tamamen kesmemişti. Çünkü Kalanick, yönteim kurulundaki koltuğunu bırakmamıştı. Oysa şirket yatırımcıları onun şirketle bağlarını tamamen koparmasını istemekteydi. Durumun vahametinin farkında olsa da Kalanick yerini korumaya çalışmaya devam etti.
Hatta onun şirket içinde söz sahiplerini bir şekilde manipüle ederek yerini korumaya çalıştığı da bilinmektedir. Fakat bu çabaları olumlu sonuç vermedi. Bu nedenle, Kalanick’in şirket bilgilerine erişimi engellendi. Nihayetinde Kalanick, üzerindeki baskılara bir süre sonra dayanamadı. Bunun sonucunda iş insanı, Aralık 2019’da yönetim kurulundan istifa ettiği açıklamasında bulundu. Fakat hırslı adam bu durumu da lehine çevirdi.
Bu duyurudan hemen öncesinde ise şirketteki hisselerinin hemen hemen yüzde doksanını sattığı biliniyor. Hisseleri karşılığında kazancının ise 2,5 milyar doları aşkın değerlerde olduğu söyleniyor. Bu satış neticesinde Kalanick, Forbes 400 En Zengin Amerikalılar listesine 238. sıradan girmiş oldu.
Uber’den Sonra Kalanick
Zorlu bir süreç geçiren Kalanick, istifa etmeden önce bir duyuru yaptı. İş insanı, bu duyuruyu Mart 2018’de Twitter hesabı üzerinden gerçekleştirdi. Kalanick, yaptığı duyuruda takipçilerine yeni atılımının haberini verdi.
Travis, Çin ve Hindistan gibi gelişmekte olan pazarlarda istihdam artışına odaklanan bir girişim fonu kuracağını açıkladı. Bu girişim fonu “10100” olarak karşımıza çıktı. Bu duyurunun ardından onun girişimine, City Storage Systems (CSS) adlı şirket tarafından yaklaşık 150 milyon dolar yatırım yapıldığı biliniyor. Bu yatırımın ardından Kalanick, şirketin CEO’su olacağı haberini verdi.
Bu süre zarfında kişisel yatırımlar yapmaya devam ettiği de biliniyor. Kalanick, son zamanlarda Arabistan’da bir mega kent inşa etmek istediğinden söz ediyor.
Genel Değerlendirme
Travis Kalanick’in iş yaşamında pes etmeden her defasında yeni baştan yola koyulması oldukça kayda değer diyebiliriz. Görüldüğü gibi başarılı iş insanı, kariyeri boyunca çeşitli zorluklarla karşılaşmış olsa da harekete geçmekten kendini alıkoymamış. Kalanick, her defasında yeni bir atılımla iş yaşamına geri dönmüştür.
Ancak o her ne kadar büyük denilebilecek başarılara imza atmış olsa da davranışlarıyla birçok kişinin eleştirilerinin merkezinde bulunmuştur. Hakkında çıkan taciz, ırkçı ve cinsiyetçi olduğu yönündeki iddialar zaman zaman onun başarısının önüne geçti.
Sizler Uber ile tanınan Travis Kalanick’in iş yaşamı hakkında neler düşünüyorsunuz? Sizler de başarılı iş insanı hakkındaki düşüncelerinizi aşağıdaki yorum bölümünden bizlerle paylaşabilirsiniz.
