Bugün bir bilgisayar toplamak isterseniz ilk bakmanız gereken bileşenlerden birisi anakart. Çünkü diğer parçaları anakart üzerine yerleştiriyoruz ve o olmazsa olmaz. Hiç bilmeyenler için en basit anlatım yöntemi ile size anakart nedir, nasıl çalışır, hangisi iyidir, hangisi kötüdür hepsini anlatacağız.
Fakat birçok anakart çeşidi mevcut. Teknolojinin ilerlemesi ile birlikte çeşit çeşit anakartlar önümüze çıkıyor. Hangisi işimize yarayacak, hangisi iyi, hangisi kötü? Bunlar çok önemli sorular. Fakat tüm bunlara cevap verebilmek için öncelikle anakart nedir sorusuna cevap bulmamız gerekecek.
İçindekiler
Anakart Nedir?
Anakartlar, ilk defa 1982 yılında IBM bilgisayarlarda kullanıldı. Yapısı itibariyle aslında bilgisayarın temeli diyebiliriz. Çünkü RAM, ekran kartı, işlemci gibi diğer bileşenler anakart üzerinde bulunan yuvalara yerleştirilerek çalışıyor. Dolayısıyla anakart aslında bilgisayar bileşenlerinin temelidir. Bilgisayarınızda kullandığınız anakart ne kadar iyi olursa diğer bileşenleri de o derece iyi parçalardan seçebilirsiniz.
Anakartlar aslında sadece bilgisayarlarda kullanılmıyor. Telefonlar, tabletler, yazıcılar, televizyonlar… Aklınıza gelebilecek neredeyse tüm teknolojik cihazların çalışmasını sağlayan anakarttır. Fakat biz bu içeriğimizde sizlere bilgisayarlarda kullanılan anakartlar hakkında bilgilendirme yapacağız.
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi anakart diğer donanımların monte edildiği bir bilgisayar bileşenidir. Peki anakart bilgisayarınızda ne işe yarar? Aslında birden çok görevi mevcut.
Örneğin parçalar arasındaki güç dağılımını yapar, içerisinde bulunan BIOS sayesinde işlemleri yürütür, diğer bileşenlere güç verdiği gibi onlarla iletişim kurar. Bunun yanı sıra veri akşını aktif bir şekilde sağlar, bilgisayarınızın performansını belirler. Özellikleri saymakla bitmez. Şimdi dilerseniz ne işe yaradığını biraz daha ayrıntılı bir şekilde öğrenelim.
Güç Dağıtımı
Yukarıda güç dağıtımı yaptığından kısaca bahsetmiştik. Şimdi bunu biraz daha detaylandıralım. Bildiğiniz üzere bilgisayarınızın çalışması için bir elektrik gücü gerekiyor. Bunu da bilgisayarınıza kısaca PSU adını verdiğimiz güç kaynağı sağlıyor. Fakat güç kaynağı bunu direkt olarak bilgisayarınızdaki parçalara iletmez. Burada bir aracıya ihtiyaç duyar. O aracı da anakart.
Güç kaynağınızdan anakartınıza bağlanan kablo sayesinde anakart gerekli olan enerjiyi alır. Daha sonrasında ise anakart aldığı enerjiyi RAM, işlemci gibi diğer ihtiyaç duyan parçalara iletir. Ama bol keseden değil, ihtiyaç duydukları kadar. Çünkü ihtiyaç fazlası bir enerji göndermesi parçaların zarar görmesine neden olacaktır.
Yönetimden Sorumlu
Her anakart içerisinde bir BIOS’a sahipti. Peki BIOS nedir? BIOS aslında ROM bellekte saklanan kalıcı bir yazılımdır. Kafalar iyice karışmadan biraz daha basite indirgeyelim. RAM bellek kısa süreli hafızaya sahiptir, ROM bellek ise uzun süreli hafızaya sahiptir. Hatta BIOS içerisinde bulunan ROM bellek verileri sonsuza kadar hafızasında tutabilir. Tabii başına bir şey gelmediği sürece.
İşte bu ROM bellek sayesinde BIOS diğer donanım ve yazılımlar arasındaki bağlantıyı kurar. Yani sizin anakartınız diğer yazılım ve donanımlar arasında bir nevi köprü görevindedir. BIOS sayesinde bilgisayarınız açılır ve kapanır.
Örneğin RAM, ekran kartı, işlemci gibi donanımlar ve onların yazılımları ile sürekli bir irtibat halindedir. BIOS işlediği verileri anakart aracılığı ile bu parçalara ve yazılımlara aktarır. Sınırsız bir iletişim söz konusu. Ve bu iletişim anlık olarak kesilmeden devam ediyor. Vücudumuzda kalp nasıl pompaladığı kanı damarlar aracılığı ile diğer organlara anlık olarak aktarabiliyorsa anakart da işlenen verileri anlık olarak diğer donanım ve yazılımlara aktarıyor.
Performansı Artışı
Günümüzde teknoloji ilerledikçe bilgisayarların da performansları bir o kadar artmaya devam ediyor. Bunun olmasındaki en büyük nedenlerden birisi de anakartların artık daha fazla performans sunması. Eskiden anakartlar üzerinde maksimum iki adet RAM slotu ve bir adet ekran kartı slotu yer alıyordu. Fakat günümüzde bu durum değişti.
Anakartlar da teknolojinin gelişmesi ile birlikte bilgisayarların bize daha fazla performans sağlaması amacıyla daha da geliştiler. Artık günümüzde anakartlar bize dört adet RAM slotu ve ikinci bir ekran kartı için ekstra bir slot daha sunuyor.
Sadece bununla da kalmadı tabi. Yeni nesil SSD’lerden olan M.2 SSD’ler de anakarta monte ediliyor. Bazı anakartlarda 2-3 farklı yerde M.2 SSD slotu olması hafıza konusunda da bir performans artışı sağlıyor.
Yani anakartlar büyüyor, gelişiyor ve bize daha fazla donanım takabilme konusunda avantaj sağlıyor. Bu donanımları anakarta monte ederek daha fazla performans sağlayabiliyoruz.
Anakartınız Diğer Bileşenlerle Ne Kadar Uyumlu?
Anakart nedir ve anakartın görevleri nelerdir başlıklarını inceledikten sonra sıra geldi uyumluluk konusuna. Ki aslında bu çok önemli bir konu. Hele ki hiç bilgisi olmayanlar için.
Günümüzde başlıca iki çeşit işlemci karşımıza çıkıyor. AMD işlemciler ve Intel işlemciler. Bu işlemciler öyle her anakarta takılmıyor. Uyumlu olması gerekiyor. Özellikle anakart alırken işlemcinizin hangi tür sokete sahip olduğunu bilmeniz gerekiyor.
Sadece bununla da sınırlı değil. Örneğin, RAM konusunda da anakart uyumluluğu çok önemli. RAM’ler belirli MHz değerinde çalışırlar. Alacağınız RAM’in MHz değeri ile anakartınızın desteklediği MHz değeri uyumlu olması gerekiyor. Ayrıca RAM türleri de çok önemli. DDR3, DDR4 gibi birden fazla RAM çeşidi bulunmakta. Ancak uyumlu olan RAM’i anakartınıza takabilirsiniz.
Bunun yanı sıra bilgisayarınıza gücü verecek olan güç kaynağının da anakart ile uyumlu olması gerekiyor. Güç kaynağından bilgisayarınıza uzanan kablonun ucundaki pin sayısı ile anakartınızda bulunan pin sayısı eşit değilse bir yerlerde yanlış yaptığınızı anlamanız gerekiyor.
Yani anakartınızı seçerken diğer parçalar ile uyumlu olup olmadığına bakmanız gerekiyor. Ya da diğer donanımlarınızı seçerken anakart ile uyumlu olup olmadığına bakmanız gerekiyor.
Anakart Nasıl Seçilir?
İşte geldik en önemli konuya. Bir anakart satın almadan önce nelere dikkat etmelisiniz tek tek inceleyeceğiz. Yine bu noktada da basit bir anlatım ile sizlere yardımcı olacağız.
Bilgisayar toplamak gibi bir amacınız varsa o zaman önce hangi tür işlemci kullanacağınıza karar vermeniz gerekiyor. Çünkü işlemciler önce AMD ve Intel olarak ikiye ayrılıyor. Her ikisinin de bağlantı türü farklı. Tabii bununla da sınırlı kalmıyor. AMD de Intel de kendi içerisinde soket türlerine ayrılıyor.
Yani anakartınızı seçerken ilk dikkat etmeniz gereken nokta işlemci türünüz. İşlemcinizin soket türüne göre anakart türünüzü belirleyebilirsiniz. Örneğin almak istediğiniz işlemci Intel i7 10700k olsun. Bu işlemcinin soket türü 1200 olarak geçiyor. Dolayısıyla anakartınızın 1200 soket türünü desteklemesi şart. Eğer i5 8400 işlemci tercih etseydiniz o zaman o zaman 1151 soket türü ile uyumlu bir anakart seçmeniz gerekecekti.
Gelelim ikinci aşamaya: RAM uyumu. Yukarıda kısaca bahsetmiştik fakat şimdi biraz daha detaylandırabiliriz. Artık işlemcinizi seçtiniz, buna uygun anakarta bakmaya başladınız. Karşınızda ikinci önemli parça olan RAM var. Fakat bir de baktınız ki birden çok MHz değeri ve RAM türü karşınızda. Anakartınızın desteklediğini nereden anlayacaksınız?
Çok basit, bilgileri karşılaştırın yeter. Sadece her şeyin aynı olmasına dikkat edin. Örneğin anakartınız DDR4 RAM destekliyordur fakat sizin almak istediğiniz RAM DDR3 formatındadır. Uyumluluk göstermeyeceği için bırakın çalışmasını yuvasına bile oturmayacaktır. Yani hangi RAM türündeyse ondan olmalı.
Bir de RAM’ler belirli frekanslarda çalışır. Seçtiğiniz RAM’in MHz değeri anakartınız tarafından desteklenmeli. Anakartınız 2333MHz’e kadar destek veriyorsa 3200MHz değerinde bir RAM almanız mantıklı olmayacaktır. Çünkü RAM’ler anakartınızın desteklediği frekans aralıklarında çalışır.
Tabii bir de anakartı takacağınız kasa söz konusu. ATX, m-ATX, ITX gibi farklı boyutlara sahip olan anakartların kasanıza sığabilmesi için yine aynı ölçüleri destekleyen bir kasa seçmeniz gerekiyor. Fakat elinizde hali hazırda bir kasa varsa ve anakartı ona uygun bir şekilde alacaksanız o zaman anakartınızı kasaya göre seçmeniz gerekecektir.
İşlemci, RAM ve Kasa Uyumluluğu Yeterli mi?
Anakartı seçerken sadece işlemci, RAM ve kasa uyumluluğuna bakmak yetmez. Çünkü daha önümüzde dikkat etmemiz gereken bir çok nokta var. Anakart nedir sorusunu çok kısa bir şekilde cevaplandırmış olsak bile satın alırken dikkat etmemiz gereken konular o kadar da basit değil.
Uyumluluk konusundaki sorunları ortadan kaldırdık fakat bir de donanım desteği konusu karşımıza çıkıyor. Peki nedir bu donanım desteği?
Diyelim ki maddi sıkıntınız yok ve hayalinizdeki bilgisayarı kurmak istiyorsunuz. Bu bilgisayarın bize maksimum performans vermesini istiyorsak o zaman anakartı oldukça güçlü tutmalıyız. Yani bizi uzun yıllar götürecek üzmeyecek bir sistem için biraz daha ileri görüşlü olup ona uygun bir şekilde anakart seçmeliyiz.
Hayalimizdeki bilgisayarda bizi asla yarı yolda bırakmayacak harika görüntüler elde ettiğimiz bir oyun bilgisayarı olduğunu düşünelim. Kim istemez ki içerisine RTX ekran kartından koymayı? Hatta paraya kıydınız iki tane RTX 3080 ekran kartı aldınız.
Fakat o da ne? Sizin anakartınızda sadece bir tane ekran kartı yuvası mevcut! İşte bunun olmaması için seçeceğiniz anakart modelinde iki ekran kartı yuvası olmasına dikkat etmeniz gerekiyor. Eğer ki bütçeniz el veriyorsa ve uzun yıllar boyunca anakartınızı değiştirmek istemiyorsanız bu tarz ince detaylara odaklanmanız gerekiyor.
Aynı şekilde depolama alanları kısmı için de dikkatli olmalısınız. Eski tür anakartlarda M.2 SSD desteği mevcut değil. Fakat yeni nesil anakartlarda bu destek bulunuyor. Hatta bazı anakartlarda üç tane M.2 SSD yuvası olduğunu görebilirsiniz. Peki bu ne demek?
M.2 SSD’ler diğer depolama alanları gibi kablo aracılığı ile anakarta bağlanmıyor, direkt olarak anakarta takılıyor. Diğer depolama alanlarına göre de birkaç kat daha hızlı çalışıyor. Eğer ki hızlı çalışan depolama alanlarına sahip olmak istiyorsanız o zaman M.2 SSD desteğinin olup olmamasına dikkat edin.
Soğutucu bloklar da oldukça önemli. Eskiden anakartlar gayet çıplak bir şekilde karşımıza çıkarken artık soğutucu bloklar ile kapatılan anakartlar piyasaya sürüldü. Tabii ki kasanın içerisinde bulunan parçalarınız ne kadar soğuk kalırsa o kadar iyi performans alırsınız. Buna da dikkat etmenizde fayda var.
Son olarak bir de marka konusuna değinmek gerekiyor. Anakart alacağınız zaman markasına da dikkat etmeniz çok önemli. Bilinmeyen, ucuz bir anakartı tercih etmek ilerleyen zamanlarda diğer donanımlarınıza da zarar vermesine neden olabilir. Yani kaş yaparken göz çıkarmamak için her zaman güvenilir markaları tercih etmelisiniz.
Sonuç Olarak
Anakart nedir, ne işe yarar, uyumluluk ne kadar önemli ve satın alırken nelere dikkat etmelisiniz hepsine tek tek değindik. Hatta hepsini oldukça basit bir dille de anlatmaya çalıştık. Buna rağmen eğer ki bir bilgisayar toplama amacınız varsa ve bunu ilk kez yapacaksanız mutlaka bir uzmandan yardım alın.
Bilgisayar parçaları günümüzde artık astronomik ücretlere ulaştı. Yanlış bir parça alıp uyumsuzluk sorunu yaşamanızı istemeyiz. Ya da yanlış bir parça alıp tam performans alamamanızı da istemeyiz. O nedenle tekrar ediyoruz, mutlaka bir uzmandan yardım alın.
