Yapay Zeka Nedir? Tarihçesi ve Kullanım Alanları

Teknolojinin hızla gelişmesi ile birlikte yeni teknolojik alt dallar hayatımızda yer edinmeye başladı. Bunlardan belki de en hızlı büyüme gösteren ve en popüler olanı ise yapay zekadır. İnsanların günlük hayatlarında işlerini oldukça kolaylaştıran çoğu şeyin altında bu teknolojinin yattığı öğrenildiğinde akıllarına “Yapay zeka tam olarak nedir?” sorusu gelmektedir.

Yapay zekanın ana amacı makinelere bilişsel insan özelliklerini aktarıp onlara aynı bir insan gibi anlama ve öğrenme yeteneği katmaktır. Kısacası insanlardaki zekayı makinelere aktarmaktır.

Yapay zekanın bir diğer amacı ise insanlarda bulunan beş duyuyu makinelerin de duymasını sağlamaktır. Günümüzde makineler bilgisayarlı görme sayesinde görme duyusunu, ses tanıma sayesinde duyma duyusunu kazanmışlardır. Hızla gelişmekte olan bu teknoloji insanların bir kesiminde heyecan uyandırırken, bir kesiminde ise korkuya neden olmakta. Bu konuda endişesi olmayan insanlar yapay zekanın hiçbir zaman insan yeteneklerini aşacağını düşünmemekte ve hayatımızda sürekli bize yardımcı rolde iş göreceğini iddia etmekte. Bir diğer kesim ise ilerde yapay zekanın insan kontrolünden çıkacağını kendi kendini çok iyi eğitip insan üstü yeteneklere erişeceğini ve bunun bizler için kötü sonuçları olabileceğine inanmaktalar. (bkz: Matrix)

Yapay Zeka Tarihçesi

Her şeyin Başlangıcı

Antik Yunan’da, Mısır’da ve Çin’deki felsefi akıl yürütmeleri ya da eski efsaneleri saymazsak, yapay zeka resmi olarak 1956 yılında başladı. Fikir en seçkin uzmanların zeka simülasyonu üzerine beyin fırtınası yapmak için bir araya geldiği Dartmouth Koleji’nde ortaya çıktı.

Bu olay, Isaac Asimov’un 1942 tarihli “Runaround” isimli öyküsünde tanımladığı üç robotik yasa ve 1950’de Alan Turing’in düşünebilir makine ve Turing Testi’ni anlattığı ünlü makaleden sonra olmuştu.  

Dartmouth’taki araştırma grubu, o yaz toplantısında ortaya çıkan içerikleri ve fikirleri kamuoyuna açıkladı. Ardından biyolojik olmayan bir zeka üzerine hükümetten finansal destek aldılar.

Yapay Zeka Etkisi

İlk zamanlarında Yapay Zeka kolayca elde edilebilir, oluşturulabilir diye düşünülüyordu fakat ilerleyen dönemler öyle olmadığı anlaşıldı. Altmışlı yılların sonunda araştırmacılar yapay zekanın gerçekten yönetilmesi zor bir şey olduğunu fark ettiler ve finansal destekler de yavaş yavaş geri çekilmeye başladı.

Yapay zekayı tüm tarihi boyunca karakterize eden bu fenomen “yapay zeka etkisi” olarak tanımlandı. Bu fenomen yapay zekanın değerinin belirli bir sorunun üstesinden geldikten sonra azalması ve zekanın tekrar tanımlanması olarak geçer. Bu gelişmeler ve o dönemdeki hesaplama gücündeki sıkıntılar, yapay zeka alanının çökmesine sebep oldu ve yapay zeka durağan bir on yıl geçirdi.

İkinci Bahar

Seksenli yıllara gelindiğinde ise Birleşik Krallık ve Japonya’da tekrardan yapay zeka furyası oluşmaya başladı ve “yapay dar zeka” ile ilgili makaleler yazılmaya başlandı. 

Bu programlar belirli alanlardaki uzman insanların becerilerini simüle edebiliyordu. O yıllarda Japonya’nın bu konularda çok fazla aktif olması ABD ve İngiltere’yi dolaylı yoldan yapay zeka üzerine fon sağlamaya itti.

Ancak bu altın çağ da uzun sürmedi. Verilen finansal desteğin karşılığı yeterince alınamadığından yeni bir kriz başladı.

Geri Dönüş

90’lı yıllarda yapay zeka tekrardan gündeme gelmeye başladı. IBM’in geliştirdiği DeepBlue adlı bilgisayarın 1997’de Dünya Satranç Şampiyonu Garry Kasparov’u yenilgiye uğratmasıyla da yapay zeka tüm gözleri üzerine çekti

Son yirmi yılda yapay zeka üzerine çok fazla akademik araştırma yazısı yazıldı ve projeler yapıldı. Fakat kabul etmek gerekir ki, 2010’ların başına kadar yapay zeka geniş çapta tanınan bir disiplin değildi. Evrişimli sinir ağlarının kullanılması ile yapay zeka oldukça popüler bir hal aldı.

Günümüzde ise teknolojinin gelişmesi ve hesaplama gücündeki devasa büyüme, yapay zekayı bir gözde haline getirdi. Dünyanın önde gelen şirketleri yapay zeka üzerine büyük çalışmalar yapmaya ve finansal destek sağlamaya başladı. Hala daha bu destekleri devam etmekte.

Güçlü Yapay Zeka ve Zayıf Yapay Zeka Nedir?

Zayıf Yapay Zeka (Yapay Dar Zeka)

Yapay Zeka temel olarak iki ana türe sahiptir. Bunlardan ilki Zayıf yapay zeka, bir diğer adıyla yapay dar zeka. Yapay dar zeka günümüzde var olan ve hala geliştirilmekte olan yapay zekadır. Yapay dar zeka tek bir görevi yerine getirmek için programlanmış olan yapay zeka modelleridir. Hava durumunu kontrol etmek, bunlarla ilgili tahminlerde bulunmak, satranç oynamak veya hastalık teşhis etmek yapay dar zeka örnekleridir. Programlanan modeller sizin seçtiğiniz ana görev dışına çıkamazlar. 

Yapay dar zeka modelleri belirli bir veri setinde eğitildiklerinden dolayı, sadece sizin onlar için seçtiğiniz görevleri yerine getirebilirler. Birazdan daha ayrıntılı bir şekilde anlatacağımız güçlü yapay zekaya kıyasla dar yapay zekalar, insanlar gibi duygular tarafından yönlendirilemezler. Dar yapay zeka her ne kadar bundan çok daha karmaşık olarak gözükse de sadece önceden belirlenmiş, tanımlanmış aralıklarda çalışabilirler.

Bugün karşımıza çıkan her tür yapay zeka, dar yapay zekadır. Google Asistan, Siri, Alexa gibi teknolojiler her ne kadar “zayıf” gibi durmasalar da iletişimi insanlar gibi kurmazlar. Onlara söylenen şeyleri doğal dil işleme ile işleyerek gerekli cevabı size getirirler. İnsanlar gibi bilinç ve zekaya sahip değillerdir. Kısacası kendileri gibi düşünemezler.

1997 yılında IBM’in DeepBlue’sunun Dünya Satranç Şampiyonu Garry Kasparov’u yendiğinde bunun sihirli bir şey olduğu düşünüldü ki hala öyle düşünülüyor. Ama bunun aksine DeepBlue herhangi bir şekilde zekasını kullanmadı ya da önceki hamlelerden bir çıkarım yapıp hamlelerini yapmadı. Bunların yerine o anki pozisyonu aldı ve olası birçok sonuç içinden o an oynayabileceği en iyi hamleyi belirledi ve oynadı. Ama inkar etmiyoruz “İnanılmaz” bir olay.

Güçlü Yapay Zeka (Yapay Genel Zeka)

Güçlü Yapay Zeka yani Yapay Genel Zeka neredeyse insan seviyesindeki yapay zekalara verilen isimdir. Ona öğretilenin dışında verileri kendi başına anlayarak onlardan bir şeyler çıkaran Yapay Genel Zeka, kendi kendine öğrenme becerisine sahiptir. Şu anda makineler verileri bizden daha hızlı işleyebiliyorlar. Ancak insanlar olarak, bilinçli kararlar almak veya yaratıcı fikirler üretmek adına soyut düşünme, strateji oluşturma ve düşüncelerimizden, anılarımızdan yararlanma yeteneğine sahibiz. Bu tür bir zeka bizi makinelerden daha üstün kılar, ancak tanımlaması zordur.

Yapay Genel Zekanın akıl yürütmesi, sorunları çözmesi, belirsizlik altında yargılarda bulunması, planlaması, öğrenmesi, önceki bilgileri karar verme sürecine entegre etmesi, yenilikçi ve yaratıcı olması bekleniyor.

Yapay dar ve genel zeka dışında bilim-kurgu filmlerinde yer alan ama insanların aklında “acaba olur mu?” sorusunu bırakan hatta Elon Musk’ın insan soyunu bitirecek iddiasını attığı Yapay Süper Zeka var. Yapay Süper Zeka için yapılan yorumlar yapay zekanın her açıdan insan zekasını aşacağı yönünde. Bekleyip göreceğiz…

Yapay Zeka Alt Dalları Nedir?

• Makine Zekası (Sembolik yapay zeka)
• Yapay Sinir Ağları (Sibernetik Yapay zeka)
• Doğal Dil İşleme 
• Konuşma Sentezi
• Konuşma Anlama
• Uzman Sistemler
• Genetik Algoritmalar
• Bilgisayarlı Görme
• Öneri Sistemleri
• Karar Destek Sistemleri

Yapay Zeka Kullanım Alanları Nedir?

Otonom Müşteri Hizmetleri

Günümüzde firmaların çoğu müşterilerine hizmet verirken yapay zeka çözümleri kullanmakta. Bu çözümler sayesinde firmalar insan gücü konusunda ve maddi açıdan karlı duruma geçerler. Müşteri hizmetleri konusunda en popüler yapay zeka ürünü chatbotlardır. Chatbotlar sayesinde kullanıcılar herhangi bir sıra vb. beklemeden sorunlarına yapay zeka ile çözüm bulabilirler.

Kişiselleştirilmiş Alışveriş Deneyimi

Kullandığınız alışveriş platformları genellikle sizin verilerinizi depolar. Girdiğiniz ürünleri, ürünlere bakma süreniz gibi verileri toplayan platformlar öneri sistemleri sayesinde size veya başka bir müşteriye, müşterilerin genel tavırlarına göre önerilerde bulunabilir. Örnek vermek gerekirse iki farklı kişi aynı siteye spor ayakkabı yazdığında ikisinin de karşısına farklı renkte ya da farklı tarzda ayakkabılar çıkabilir. Bu öneri sistemlerinin kullanıcıların davranışlarına göre farklı önerilerde bulunmasıyla gerçekleşir.

Sağlık Sektörü

Yapay zeka sağlık sektöründeki gelişmelerle ne kadar kilit bir rol oynayabileceğini göstermiştir. Yapay zeka sayesinde alınan kararlar hastalara müdahalede oldukça etki göstermiştir. Aynı zamanda yapay zeka sayesinde konulabilen erken teşhisler hayat kurtarıcı nitelikte.

Otonom Araçlar

Yapay zekanın en fazla etki ettiği alanlardan birisi de otonom araç sektörü. Bilgisayarlı görme sayesinde araçlar önlerine çıkan şeyleri tespit etmekte ve doğru aksiyonları alabilmekte. Bu sayede bir sürücü gerektirmeden araçlar yolcu taşıma işlemini gerçekleştirebilmekteler. Henüz yeni olan bu sektör yapay zeka çalışmalarının artması ve teknolojinin gelişmesiyle ilerleyen dönemlerde hayatımızda daha fazla yer alacak.

Finans

Yapay zekanın yapmış olduğu raporlamalar ve tahminler sayesinde analistler çalışma süresinden tasarruf etmekte ve yatırımcılar doğru yatırımlar ile kar elde etmekte.

Yapay zeka yavaştan hayatımızın her köşesine el atmakta. Bu saydığımız alanlar yapay zekanın bize sunduğu çözümleri kullandığımız alanlardan sadece birkaçı. Gelişmekte olan bu hesaplama gücü ile yapay zeka çok da uzak olmayan bir gelecekte büyük bir sıçrama yaşayacak gibi duruyor.