Bertha Benz gibi birçok kadın, dev otomotiv endüstri markalarının oluşmasında farklı şekillerde yardımcı oldular. Bunların en başında şüphesiz Mercedes Benz, Cadillac, Chevrolet ve Chrysler gibi şirketler geliyor. Bu dev şirketlerin hikayelerine derinlemesine bakıldığında anlaşılıyor ki hepsine “kadın eli” değdi.
Burada söz ettiğimiz kadınlar sadece mantık, mekanik veya mühendislik niteliklerine sahip değildi. Onlar en kritik anlarda bir soruna çözüm bulmak için güçlü sağduyularını kullandılar. Belki de bunu yaparken bugün hala adlarının anılacağı bir şey yapmayı beklemiyorlardı.
Sadece bu yazıda ele aldığımız kadın, Bertha Benz, tek başına, kadınların her şeyi başarma gücüne sahip olduğunu açıkça gösteriyor. Otomotiv dünyasının öncü kadınını seçmek gerekseydi, bu şüphesiz çok şey borçlu olduğumuz Bertha Benz olurdu.
Çoğu insan modern otomobil endüstrisini Mercedes Benz olmadan hayal edemez. Peki Mercedes Benz’i, Mercedes Benz yapan kadın Bertha Benz kimdir? Hikayesine yakından bakalım.
İçindekiler
Kimsenin Satın Almak İstemediği Otomobil
1888’in Ağustos ayında bir kadın neredeyse otomobil çağının müjdesini verdi. Hemen her tarihi kaynakta Bertha Benz olmasaydı otomobil tarihi çok farklı olurdu şeklinde ifadeler yer alıyor. Bunun sebebi, eşi Carl Benz’in kendi icadına inanmaması ve pes etmesinden kaynaklanıyor.
Bertha Benz 5 Ağustos 1888’de otomobille ilk uzun yolculuğa çıktı. Kocasına ve diğer herkese, kocasının buluşunun günlük kullanıma uygun olduğunu kanıtlamak istedi. Bertha Benz’e göre bu icat, birçok şeyi değiştirecek ve kolaylaştıracak güçteydi.
Bertha Benz, kocasının icadına kocasından daha çok inandı. Bu icada “yüzyılın icadı” diyordu. Peki Bertha Benz’i bu uzun yolculuğa çıkaran şey neydi, nasıl olmuştu? Dönemin şartlarına bakıldığında bir kadının böyle bir şey yapması oldukça tuhaf karşılanabilirdi.
Neredeyse iki yıl önce, 2 Kasım 1886’da Carl Benz, patent ofisinden “gaz motorlu araba” için bir patent almıştı. İcat ettiği bu otomobille birçok şey başaracağından emin olan Carl Benz çalışmalara başladı ve hemen halkın beğenisini almak için ilk test sürüşü gösterisini ayarladı.
Carl Benz, 3 Temmuz 1886’da ilk kısa halka açık olan test sürüşünü sonunda yaptı. Yerel basın buluş hakkında haber verse de, beklenen geri dönüş gerçekleşmedi. Bu Carl için tam bir hayal kırıklığı oldu.
Halk henüz atsız araba fikrine hazır değildi. Bu nedenle pratik kullanım için uygun görülmedi. Atsız arabaya ilgi çok az oldu. Kimse bu arabadan satın almak istemedi.
Carl Benz yaptığı bu icada uzun bir süre küstü fakat karısının verdiği cesaretle yine de onu geliştirmeyi ihmal etmedi. Bertha Benz’e göre araç kusursuzdu. Kusurlu olan tek şey bu yeni icadı pazarlama stratejisiydi. İşte sadece bunun değişmesi gerekiyordu.
Bertha Benz’in İlk Uzun Mesafeli Yolculuğu
1886’da Carl Benz, Mannheim’da otomobilini icat etti. Fakat ilk tanıtımda bu “atsız araba”yı dayanıksız olduğu düşüncesiyle hiç kimse satın almak istemedi.
1888’de, Bertha Benz, 13 ve 15 yaşındaki oğulları Richard ve Eugen ile birlikte Mannheim’dan Pforzheim’a, petrolle çalışan bu atsız arabayla, ilk uzun mesafeli yolculuğuna çıktı. Otomobili hakkında olumsuzluğa kapılan eşi Carl Benz’e bu arabanın kesinlikle her mesafe ve arazi için uygun olduğunu kanıtlamak istedi.
Bu nedenle bu yolculuğa eşinin bilgisi dışında çıktı. Eğer bu yolculuk fikrini paylaşsaydı belki de eşi buna engel olacaktı. Bertha’nın kararlılığı sayesinde bugün dünya çapında milyonlarca insan araç kullanıyor. Yani bu kararlılık büyük bir başarıya dönüştü.
Bertha otomobili yolda test etmek ve mümkün olduğunca fazla tanıtım yapmak istedi. Bu yolculukta birçok kez aksilikler yaşadı. Otomobil defalarca arızalandı. Fakat hiçbir şey Bertha’yı durdurmaya yetmedi. Genellikle gerekli olan küçük onarımları tamamlayarak teknoloji konusundaki bilgisini de gösterdi.
Eşi Carl Benz icadını yaparken onu dikkatle izlemişti. Bu nedenle onarım işine yatkındı ve makineyi çok iyi tanıyordu. Fakat otomobilin her arızasında iki oğlu arabayı sık sık itmek zorunda kalıyordu. Arazi engebeliydi. Tam da yine bir arıza sırasında Bertha, engebeli araziler için ek (yani üçüncü) vitesten yararlanabileceğini anladı.
Başarıyla tamamlanan bu uzun mesafeli yolculuk, buluşun değerini ve güvenilirliğini kanıtladı. Ayrıca bu yolculuk deneyiminden edindiği bilgileri hayata geçirmeye başladılar. Bertha patent için önemli güncellemeler önerdi. Sürüşten sonra, manevra kabiliyetini geliştirmek için kocasına önerileri vardı. Sonuç olarak, Benz dört tekerlekli bir model daha geliştirdi.
Bertha Benz, sadece dünyanın ilk uzun mesafeli araba yolculuğunu tamamlamakla kalmadı. Aynı zamanda Benz patentinde, bahsettiğimiz önemli güncellemeler, revizyonlara yol açan dünyanın ilk kapsamlı araba testini de gerçekleştirmiş oldu.
Onun bu performansı dikkatleri şirketlerinin üzerine çekti. İnsanlar aracın dayanıklı ve güvenilir olduğunu düşünmeye başladı. Böylece şirket ilk modellerinin satışına başladı.
Bertha Benz’in Ehliyeti Yoktu
Birçok kaynakta Bertha’nın azim ve kararlılığını öne çıkarmak için şöyle ifadeler yer alıyor: “Otomobil mucidi Carl Benz’in eşi Bertha Benz, atsız otomobiliyle dünyanın ilk uzun mesafe yolculuğunu yaptı. Üstelik ehliyeti bile yoktu.”
Patentli aracın belirli bir alanın dışına sürülmesi de yasaktı. Bertha’nın zaten ehliyeti de yoktu. Kocası Carl ise ilk ehliyetini bu yolculuktan daha birkaç gün önce almıştı. Bu nedenle, Bertha Benz, çoğunlukla toprak yollarda aracı sürdü.
Şaşırtan Soru: “10 Litre Ligroin Alabilir miyim?”
Bertha Benz, bu yolculukta sürekli toprak yol kullanıldığı için araç daha çok arızalandı. Bir demirci yolda kaldıklarını görünce araç zincirini onardı. Wiesloch’un önünde ise, benzin bittiğinde ve patentli motorlu aracın itilmesi gerektiğinde, araçtan inip oğullarına yardım etti.
Küçük onarımları kendisi yaptı; tıkanan benzin çıkışını şapkasının iğnesiyle onardı ya da kontağı bağlamak için kıyafetlerini kullandı. Bazen de eczanelere uğrayıp yakıt ikmali yapmak zorunda kaldı. Ve bir defasında uğradığı eczanede şaşkınlıkla karşılandı. Çünkü bir kadının sorabileceği en ilginç soruyu sordu. Mercedes Benz’in resmi kaynaklarında bahsedilen hikaye şu şekilde:
Bertha girdiği eczanedeki yaşlı kimyagere “10 litre ligroin alabilir miyim?” diye sordu. Yaşlı kimyager doğru duyduğundan emin olamadı. Gözlüğünü ayarladı, doğru işitmediğini düşünerek elini kulağına getirip eğildi ve Bertha’dan sorusunu tekrarlamasını ister gibi baktı.
Böylece bir şey daha dikkatini çekti: bu kadının elbisesi oldukça kirliydi. Bu eyalette halkın içine çıkan bir kadının böyle kir içinde olması görülmemişti. Fakat bu hanımefendinin tavrı ve konuşması görünüşüyle tam tamına zıttı.
Yaşlı kimyager biraz sinirli ve babacan bir endişeyle, “elbisenizdeki lekeleri çıkarmak için bir litre temizleme sıvısı yeter hanımefendi” dedi. Fakat yağ lekeleriyle kaplı, kirli giysiler içindeki bu tuhaf kadın, dükkanın tüm ligroin stokunu satın almak için ısrar etti.
Çünkü Bertha Benz’in hiçbir şeyi yıkamaya niyeti yoktu. O sadece otomobiline yakıt ikmali yapmak istiyordu. Ardından otomobiliyle dünyanın ilk uzun mesafe yolculuğuna devam edeceğini biliyordu. Yaşlı kimyager çaresiz bir şekilde sonunda Bertha’nın isteğini yerine getirdi.
Dünyanın İlk Otomobili
Eşinden gizli yola çıkan Bertha Benz 106 km’lik yolculuğu iki oğluyla birlikte gerçekleştirdi. Otomobili uzun mesafede kullanan ilk kişi olarak da tarihe geçti. Yolculukla birlikte araç kanıtlanmış oldu ve bazı yenilikler de yapılarak 25 adet otomobil üretildi. Üretilen ilk otomobil olmasa da patentli ve akaryakıtla çalışan ilk otomobil oldu. Böylece bu model dünyanın ilk otomobili olarak kabul edildi.
I. Dünya Savaşı’yla birlikte hemen her sektör gibi otomobil sektörü de bu süreçten olumsuz etkiledi. Benz otomobili tek başına üretecek güçte değildi. Geliştirme sürecinden sonra 1900 yılında piyasaya çıkan tüm araçlar başka bir adla (Daimler Motors adıyla) satıldı. Mercedes kendi adını 1926’da kullanmaya başladı.
1926’da dünyaca ünlü Berlin Otomobil Fuarı’nda Mercedes markasının ilk otomobilinin tanıtımı yapıldı. Model K’den sonra Mercedes hız kesmeden otomotiv dünyasındaki öncü yolculuğuna devam etti.
Bertha Benz’in Eğitimi ve Evliliği
Hikayenin kahramanı Bertha Benz’in kişisel yaşamına da yakından bakmak gerekir. 1849’da, kadınların yüksek öğrenime erişiminin reddedildiği zorlu bir çağda dünyaya geldi. O dönem bilim insanları diye söz edilen kişiler, kadınların beyinlerinin daha hafif olduğunu, çok fazla bilgiyi özümseyip işleyemediği konusunda hemfikirdi. Ayrıca, yaygın olan en önemli söylemlerden biri kadınların çok fazla düşünmesinin çocuk sahibi olma yeteneklerine zarar vermesiydi.
Ancak Bertha Ringer (evlenmeden önceki soyadı), erken yaşta teknik konulara ilgi duymaya başladı. Ailesi oldukça zengindi. Marangoz olan babası, lokomotifin işleyişini ona ne zaman anlatsa, gözleri parlardı. Onunla vakit geçirebilmek en sevdiği şeydi. Dokuz yaşındayken soylu kızlar okuluna gittiğinde, en sevdiği ders “doğa bilimi” oldu.
Bazı kaynaklarda anlatıldığına göre, bir gün babası İncil okurken yeni doğan bir kız çocuğu için, “maalesef yine sadece bir kız” demişti. Efsaneye göre, Bertha bu sözü asla unutmadı. Bu onun daha sonra dünyaya kadınların da harika şeyler yapabileceğini gösterme kararlılığını tetikledi.
Bertha Ringer, evlilik çağına geldiğinde oldukça güzel, zeki ve sosyal olarak başarılıydı. Ayrıca zengin bir aileden geliyordu. Uzun bir talip listesi vardı. Ancak kader, 27 Haziran 1869’da düzenlenen bir gezisinde, beş parasız genç bir mühendis Bertha ve annesiyle tesadüfen tanıştı. Bu genç Carl Benz’den başkası değildi.
Carl sohbet ederken konuyu üzerinde çalıştığı atsız arabaya getirdiğinde, genç Bertha kalbini ona kaptırdı. Dikkatsiz görünümüne ve tuhaf tavrına rağmen: Carl Benz, hayatının geri kalanında yanında olmasını istediği tek adam oldu.
Oldukça cesur olan Bertha, babasının bu evlilik için yaptığı tüm uyarılarına kulak tıkadı. Zenginliği ancak çok çalışarak ve akıllı hamlelerle elde edebileceğini düşünüyordu. Hiçbir şey onu Carl’la evlenme arzusundan caydırmadı.
Evliliğin İlk Yılları ve Carl Benz
Carl Benz vizyonu olan, içine kapanık bir mühendisti. Bertha onun neler başarabileceğini herkesten önce görmüştü. Fikirleri onu heyecanlandırıyor, yapmak istediği her şey için sabırsızlanıyordu. Hatta evlenmeden önce hiç tereddüt etmeden Benz’in planladığı şirketi kurmak için tüm çeyizini bozdurdu ve parayı müstakbel eşine verdi. Evliliğin ilk yıllar çok zordu. Carl Benz bir tasarım dehası olsa da tanınmıyordu.
Onlarca yıllık sıkı çalışma ve bitmeyen bir dizi aksilikten sonra, 29 Ocak 1886’da bu motorlu otomobil için bir patent tescil edildi ve Carl Benz otomobilin mucidi oldu. Ancak otomobili satın almakla kimse ilgilenmedi. Bunun düşüncesi bile beş çocuk annesi olan Bertha için dayanılmazdı.
Bertha, Mannheim’dan Pforzheim’a uzun mesafeli yolculuğa çıktı ve dünyaya otomobilin neler yapabileceğini gösterdi. Yeniliğin genel olarak nüfusun çoğunluğu tarafından kabul edilmesinden önce uzun yıllar geçti. Onlarca yıllık yoksulluk sonunda yerini tanınma ve zenginliğe bıraktı. 20. yüzyılda otomobil, yeni çağın en önemli kültürel gelişmelerinden biri olacaktı. Dünya, Benz ailesinin modern yaşama yaptığı büyük katkıyı kabul etti.
Bertha Benz’in Ölümü
Hiçbir şeyin ve hiç kimsenin onu hayallerinden vazgeçirmesine izin vermeyen bir kadın olarak Benz, 95. doğum gününden sadece iki gün sonra 5 Mayıs 1944’te Ladenburg’da hayatını kaybetti. Zamanının sosyal kısıtlamaları nedeniyle kendi kendine çalışmasına asla izin verilmeyen Bertha, yıllar sonra birçok ödül aldı. Bilime ve teknoloji dünyasına sayısız katkı sağladı.
