Plastik kullanımı tüm dünyada gün geçtikçe artıyor. Plastik atıkların doğada uzun yıllar çözülmeyişi, çevreye büyük zararlar veriyor. Tek kullanımlık plastiklerin dünya üzerinde bıraktığı etki uzun zaman önce fark edilmiş olsa da dünya, çevreyi korumak için plastik problemi konusunda yeni yeni harekete geçiyor.
İçindekiler
Plastiğin Tarihi
19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde insanların evlerindeki birçok eşya fildişinden yapılmaydı. Batı’daki bu tüketici toplum yüzünden toplanan fildişleri, fillerin ölmesine sebep oluyordu. Bu yüzden bu ekolojik krize bir çözüm getirilmeliydi. Plastiklerin petrol rafinasyonunun bir yan ürünü olarak üretilebileceği keşfedildiğinde, aranan çözüm bulunmuş oldu.
1950’lerden itibaren plastik üretimi ve tüketimindeki hız inanılmaz bir artış gösterdi. 2015 yılına gelindiğinde plastik üretimi birkaç milyon tondan 448 milyon tona çıktı. Bunun yaklaşık %40’ını plastik ambalaj ve kap gibi tek kullanımlık ürünler oluşturuyordu.
Bu hızlanmanın oranı gün geçtikçe artıyor. Plastiklerin alternatiflere göre çok daha ucuz olması, herhangi bir şekli veya rengi alabilmesi, gerildiğinde sert bir malzemeye dönüşebilmesi gibi faktörler plastiğin kullanımını her geçen gün arttırıyor.
Plastik Problemi
Diğer doğal malzemelerden farklı olarak plastiğin parçalanması çok uzun zaman alıyor. Bu da plastik atıklarının yönetimini gelişmiş ekonomiler için bile çok zor bir hale getiriyor.
20. yüzyıldan önce, bin yıldır bozulmamış olan su yollarının 10-20 yıl içinde plastik atıklarla tıkanmış olması tamamen beklenen bir sonuç. Pasig Nehri bunun en büyük örneği. 70.000 tondan fazla plastik Pasig Nehri tarafından denize dökülüyor ve suları mahvediyor. Bir zamanlar çok güzel olan şehir şu anda biyolojik olarak ölü ilan edilmiş durumda.
Plastik; suyu, havayı, toprağı toksinlerle kirletiyor, çukurlara dönüşen yer altı boşlukları yaratıyor ve yeraltı kaya oluşumlarında basıncı arttırıyor. Bu da yer altında istikrarsızlaşmaya ve yer yer depremler olmasına sebep oluyor. Sadece depremler de değil, fazla plastik; büyüyen yangın, patlama ve kimyasal sızıntılara da sebep olabiliyor.
Deniz Yaşamına Etkisi
2016 yılında yapılan bir çalışmada araştırmacılar, son 30 yılda 5000’den fazla okyanus dalışı sırasında dalgıçlar tarafından çekilen enkaz fotoğraflarına ve videolarına baktılar. Okyanustaki enkazın çoğunun plastik atığı olduğunu ve bu plastiklerin %89’unun tek kullanımlık plastikler olduğunu keşfettiler. Bu atıkların birçoğu deniz canlılarına dolaşmış ve hayatlarını tehdit ediyordu.
Mikroplastikler
Plastik malzeme; güneş ışığı, denizdeki akım ile deniz canlıları tarafından tüketilip boşaltılması gibi yollarla, mikroplastiklere ayrılıyor ve durum daha da kötüleşiyor.
Bilim adamları, okyanusa her baktıklarında okyanus tabanından, deniz hayvanlarının sindirim sistemlerine kadar her yerde mikroplastikleri buluyorlar. Bazı plajların kumlarının aslında %15’inin mikroplastikten oluştuğu da araştırma sonuçlarından.
Plastik Problemi ile İlgili Ne Yapılıyor?
Tek kullanımlık plastiğin çok fazla üretilmesi, teşvik edilmesi, ucuz olması ve çok fazla satılması tüketiciye kimi zaman başka seçenek bırakmıyor. Fakat son yıllarda yaşanan bazı gelişmeler yine de umut verici. Plastik poşetin ülkemizde ücretli olması ve birçok işletmenin plastik pipet kullanmayı bırakması gibi küçük adımlar, küresel olarak büyük bir etki yaratmasa da güzel bir başlangıç gibi görünüyor.
Sadece tüketici değil, üretici de plastik konusunda oldukça suçlu. Mesela tek kullanımlık plastik şişelerin lider üreticisi Coca Cola, 2017 yılında, her yıl 128 milyar tek kullanımlık plastik şişe ürettiğini açıkladı.
Plastik kirliliği konusunda, patlayan krizle birlikte son yıllarda birçok büyük şirket kendine yeni hedefler koydu. 10 yıl içerisinde birçoğu, %100 yeniden kullanılabilir ve geri dönüştürülebilir ambalajlara geçeceklerini açıkladı.
Süresiz Geri Dönüştürülebilir Plastik
Science Advances dergisinde yayınlanan yeni bir araştırmaya göre, Çin, Suudi Arabistan ve ABD’den uluslararası bir bilim insanı ekibi, geri dönüştürüldüğünde başlangıçtaki özelliklerini kaybetmeyen yeni bir plastik türü yarattı.
Normal plastikler iyi bir şekilde geri dönüştürülemiyor ve yok olmaları çok uzun zaman alıyor. Bu da her yerde devasal plastik atık adaları oluşmasına sebep oluyor.
Bilim adamları bu soruna bir çözüm getirmek için bu kusurlardan yoksun fakat artı yönlerini koruyan yeni bir plastik türü bulmak üzere çalışmalara başladılar ve başarıya ulaştılar. Araştırmacılar, bu yeni plastiğin tamamen geri dönüştürülebilir olduğunu, yeteneklerini tekrar tekrar yarattığını, parçalanarak yeniden oluşturulduğunu kanıtladılar ve bu sürecin sonsuza kadar tekrarlanabileceğini söylediler.
Yeni bulunan bu süresiz geri dönüştürülebilir plastik, bir çok sektörde eski plastiğin yerini alabilecek. Böylece küresel bir sorun haline gelen ve çevreye çok zararlı olan plastik problemi konusunda da büyük adımlar atılabilecek.
