Rasmus Lerdorf, PHP programlama dilinin mucidi ve Apache sunucu projesi programcısı Danimarka kökenli Kanadalı mühendis. İnternet sitelerinin özellikle front-end programlamasında kullanılan bu dil, birçok mühendis ve programcının hayatını kolaylaştırmıştır.
Bugün, internetin yaşamımızın büyük bir bölümüne katkıda bulunduğunu söylersek hiç de abartmış olmayız. Şöyle ki: Hava durumundan satış yapmaya, alışverişten sinemaya kadar ihtiyaçlarımızın büyük bir bölümünü internet ile gideriyoruz. Pandemiyle beraber uzaktan çalışma ve eğitime geçiş modelinin de internet kullanımı arttırdığı aşikar.
Üstelik bu durumun gelecekte de böyle olacağını görmek pek zor değil. Bulut sistemleri sayesinde bilgilerimiz artık somut sürücüler yerine internette saklanıyor. Gün geçtikçe artan dijitalleşme, hayatımızın her alanında karşımıza çıkmaya devam ediyor. Tim Berners-Lee bu günleri tahmin edebilir miydi bilmiyoruz ancak gelecek yıllarda daha da öteye taşınacak teknolojiler olacağı düşünülüyor.
Tabii, internetin bu kadar yaygın bir şekilde kullanımı ve verimli hale gelmesi bir günde olmadı. Süreç içinde internetin iyileştirilmesi, yani hızının ve veriminin arttırılmasına yönelik pek çok gelişmeler yaşandı. İşte, bu yazıda ele alacağımız Rasmus Lerdorf internetin iyileştirilmesine katkıda bulunan isimler arasında başı çekiyor.
İçindekiler
Rasmus Lerdorf’un Yaşamı
Lerdorf, Grönland’ın en büyük ikincisi adası olarak kayıtlarda yer alan Qeqertarsuaq’ta 1968 yılında dünyaya geliyor. Ancak Lerdorf’un hayatı Grönland’de geçmiyor. En azından tamamı.
Rasmus henüz 3 yaşındayken ailesi Danimarka’ya taşınma kararı alıyor. Ardından takvimler 1980’i gösterdiğinde aile Kanada’ya göç ediyor. Küçük Lerdorf burada ortaokulu King City’de bitiriyor. Lisans eğitimini ise Waterloo Üniversitesi’nde tamamlıyor. O, 1993 yılında Sistem Tasarım Mühendisliği Uygulamalı Bilimler Bölümü’nden başarıyla mezun oluyor.
Rasmus mezun olur olmaz bazı ilişkisel veritabanı yönetim sistemlerine önemli ölçülerde katkıda bulunuyor. Bunlardan en bilineni ise Oracle Rdb’ye katkıları.
PHP Programlama Dilinin Keşfi
90’lı yıllarda programcılar interneti daha verimli ve hızlı kullanmak için adımlar atıyor. Ancak bu adımlar mevcut programlama dillerinden C ve Perl dilleri tarafından engelleniyor. İşte, Rasmus Lerdorf bunun önüne geçmek istiyor.
Çünkü mevcut dilleri kullanarak web sitesi tasarlamak oldukça güçtü. Bu diller oldukça zaman alıyordu. Ancak bu alanda bir gelişme oldukça önemliydi. Gelişen teknolojinin yanında web sitesi tasarlamalarının hantal kalması aksaklıklara neden olacaktı. Lerdorf bunu en yakından bilenlerden biriydi.
Rasmus Lerdorf’un PHP programlama dilini keşfetmesi onun kendi kişisel web sitesini oluşturmada yaşadığı güçlüklerden kaynaklanıyor. Kendisini programcı olmaktan ziyade mühendis olarak tanıtan adam, 1994 yılında kendi kişisel web sitesini kurmak istiyor. Ancak birtakım sorunlar yaşıyor.
Nihayetinde bugün köprü ön işlemcisi olarak bilinen kişisel ana sayfayı, PHP’yi geliştiriyor. Lerdorf’un PHP’yi oluşturma sürecini birde onun cümleleriyle okuyalım:
“C dilinde yazdığım sayısız CGI programından bir araya getirdiğim bir C kodu kitaplığı olarak başladı. Aynı kodu tekrar tekrar yazmaktan yoruldum ve iş mantığımı, HTML düzenimden ayırmak istedim.
Bu yüzden, özel işaretleme etiketleri arayan bir HTML dosyasında ayrıştıracak ve bu özel etiketleri C ile yazılmış kodumun sonucuyla değiştirecek çok basit bir etiket ayrıştırıcı yazdım. Bu çerçeveyi kullanan ana sayfalarda faydalı olan bir dizi genel amaçlı aracı bir araya getirdim.
Bu araçlar basit bir ziyaretçi defteri uyguladı, isabet analizi yaptı, ziyaretçi sayısını izledi ve birkaç başka şey daha yaptı. C ile yazılmış kodu bir Web sunucusuna eklemeyi ve bir HTML sayfasından bu çağrıyı yapmayı kolaylaştıran çerçevenin nasıl kullanılacağına dair örnekler olmaları amaçlandı.”
PHP’nin Kullanım Alanları
PHP özetle; web geliştirme amacıyla tasarlanan ve neredeyse her işletim sistemiyle uyumlu olarak kullanılabilen programlama dili olarak ortaya çıktı. Rasmus Lerdorf’un amacı da aslında tam olarak buydu.
Lerdorf’un bu hamlesinden sonra sitesi ilgi çekmeye başlıyor. Dil yayınladıktan sonra, birçok büyük şirket tarafından kullanılan bir dil haline geliyor. Akabinde Lerdorf amacının bir programlama dili yaratmak olmadığını söylüyor. Kendi deyişiyle tek yaptığı Perl’den daha kullanışlı ve basit bir uygulama. Hatta bir röportaj esnasında verdiği bir demette şu itirafta bulunuyor:
“Programlamayı gerçekten sevmiyorum. Bu aracı daha az kodlama yapmak için oluşturdum ki kodları tekrar tekrar kullanabileyim.”
PHP web sitelerin sunucu tarafında, yani arka planında çalışır. Bugün girdiğimiz ve aktif olarak kullandığımız pek çok sitenin arka planında PHP programlama dili vardır. PHP’nin kullanım alanı çok geniştir. Bunlardan bazıları şöyle: E-ticaret siteleri, e-posta uygulamaları, forumlar, sınav sayfaları, takip sistemleri vb.
PHP’nin Keşfinin Ardından
Anlaşıldığı üzere, PHP programlama dili Rasmus tarafından web sitesini kolayca yönetmek ve trafiği izlemesine yardımcı olmak amacıyla oluşturulan bir programla dili. PHP’nin ilk kullanıldığı haliyle açılımı Personel Home Page, yani Kişisel Ana Sayfa.
Ancak yıllar içinde PHP geliştiriliyor ve ardından Lerdorf, PHP’nin açılımını Hypertext Preprocessor olarak değiştiriyor. Yani Hipermetin Ön İşlemcisi olarak kayıtlara geçiyor. Bunun nedenini Rasmus şöyle açıklıyor:
“1995’teki ilk sürümün adı Kişisel Ana Sayfa Araçları idi. Yıllar geçtikçe PHP, ana sayfalar için bir dizi araç olma fikrini aştı, bu yüzden daha iyi bir isme ihtiyacımız olduğu hissedildi. Pek çok tartışma ve oylamadan sonra, oldukça yetersiz olan “PHP: Hypertext Preprocessor” adı seçildi. Yine de sadece PHP deme eğilimindeyiz, aynı şekilde çok az insan Perl kısaltmasını genişletiyor.”
Bir röportajda kendisine PHP’nin kaç site tarafından kullanıldığı sorulduğunda ise o şöyle cevap veriyor:
“Temel olarak, 80 numaralı bağlantı noktasında yanıt veren etki alanlarının %20’sinden fazlası, PHP’nin kurulu olduğunu gösterir. PHP’yi gerçekten kullanıp kullanmadıklarını belirlemek zordur.
Açıkçası, açık kaynaklı sitelerin çoğu PHP kullanıyor. MCI/Worldcom, Honda, Lycos ve Amazon’da da bir ölçüde kullanıldığını biliyorum. Sadece etrafa göz atarken bile saysanız her beş tıklamadan birinin PHP destekli bir site olması muhtemeldir.”
PHP’in bugün Ets’den Wikipedia’ya, Tumblr’dan Yahoo’ya, Flickr’den Facebook’a kadar birçok popüler web site tarafından kullanıldığı bilgisi kayıtlarda yer alıyor. Böyle olmasına karşılık, Lerdorf PHP’nin gelişimi için emek veren her mühendise C’yi anlamanın çok önemli olduğunu söylüyor. Çünkü onun nazarında herhangi bir programcı için C dili temel öğrenme birimi.
PHP Programlama Dilinin Avantajları
PHP programlama dilinin diğerlerine göre avantajları rahatlıkla şöyle sıralanabilir:
- Herhangi bir lisans ücreti ödemeyi gerektirmez.
- Sürekli geliştirilebilir bir dildir. Çünkü PHP web tabanlı ve açık kaynak kodlu bir programlama dilidir.
- Tüm işletim sistemlerine uygun olarak sorunsuz çalışır.
- PHP programlama dilini kullanmak oldukça kolay olup zor bir mantığa sahip değildir.
- Kolay bir şekilde öğrenilebilir.
- PHP kodlarını yazmak için basit bir kelime işlem programı olan notepad’i kullanmak yeterlidir.
Lerdorf’a dinamik bir web site için Perl mi, yoksa PHP mi kullanılmalı diye sorulduğunda elbette cevabı PHP oluyor. Kendisi bu dilin avantajlarını şöyle anlatıyor:
“Perl genel amaçlı bir betik dilidir, oysa dediğim gibi PHP Web problemini hedefleyen bir betik dilidir. Bu nedenle, yaygın Web görevlerini gerçekleştirmek için PHP’de yerleşik bir dizi şey vardır. Perl’de başka birinin uygulamasını bulmak için ya kendinizinkini gözden geçirmeniz ya da Kapsamlı Perl Arşiv Ağı üzerinde gezinmeniz gerekir.
Projelerimin çoğu için kişisel olarak PHP ve Perl’in bir kombinasyonunu kullanıyorum: Perl’ü çoğunlukla back-end görevler için kullanıyorum, tüm front-end işlerini de PHP yapıyor. Tabii ki, Perl’ü de front-end için kullanabilirsiniz, ancak biraz daha fazla iş ortaya çıkardı.”
PHP’den Sonra Lerdorf
Rasmus Lerdorf, daha sonrasında Yahoo, WePay, etsy ve Room 77 gibi birçok projede farklı pozisyonlarda görevler alıyor.
İlk olarak, 2002-2009 yılları arasında Amerikan web hizmetleri sağlayıcısı olan Yahoo’da altyapı mühendisi olarak görev alıyor. Yahoo’dan ayrıldıktan bir yıl sonra 2010 yılında yine Amerika merkezli olan çevrimiçi ödeme sağlayıcısı, WePay’de çalışmaya başlıyor. Buradaki pozisyonu ise uygulama programlama arayüzü geliştiricisi. 2011 yılında ise yeni başlayanlara danışmanlık hizmeti veriyor.
1 yıl sonra Lerdorf tekrar şirket değiştiriyor. Bu kez, çeşitli kategorilerde ürünler satan e-ticaret sitesi Etsy’e katılıyor. Etsy’e katıldığında Twitter’da attığı bir tweetle bildiriyor. Ardından da son olarak bulut platformu yazılım satıcısı olan Jelastic’te çalışıyor. Burada kıdemli danışman olarak yeni teknolojilerin yaratılmasında aktif roller üstleniyor.
Rasmus Lerdorf, 2003’te the MIT Technology Review TR100 tarafından önemli bir ödül de alıyor. 35 yaş altında dünyanın en önemli yüz geliştiricisinden biri olarak onurlandırılıyor. Kendisinin başardığı onlarca işin ardından böyle bir ödül alması tabii ki şaşırtıcı değil. Tüm yükü sırtlandığını söylemek doğru olmasa da bilişim devriminin bugünkü yerine ulaşmasındaki emekleri kesinlikle göz ardı edilemez.
