Bobin (İndüktör) Nedir? Ne İşe Yarar?

Bobin (indüktör), terimsel olarak üzerinden akım geçtiğinde manyetik alan içinde enerji depolayan devre elemanı anlamına gelir. Simgesi L, birimi ise H (Henry)’dir. Günlük hayatta çeşitli alanlarda kullanılmaktadır.

Bobin (indüktör) Nedir ve Ne İşe Yarar?

Üzerinden belirli bir miktarda akım geçen her iletken telin etrafında bir manyetik alan oluşur. Bobin de bir iletken telin üst üste ya da yan yana sarılması ile elde edilir. Bobin’deki amaç, manyetik alanı kuvvetlendirmek ve endüktans etkisini arttırmaktır. Böylece mıknatıstan daha fazla manyetik alana sahip bir eleman elde edilmiş olunur. Bobinlere gerilim yüklendiğinde endüktör olarak da adlandırılırlar.

İletkenlerin sarıldığı maddeye ‘nüve’ denir. Nüvenin üstündeki sargılara da sarım denir. Bobinlerin sarımlarında genel olarak üzeri vernikli (izoleli) bakır tel kullanılır. Bu sayede bobinin elektrik enerjisini manyetik alan olarak depolanması sağlanır. Bobinler kullanılan nüveye göre isimlendirilirler. Sabit ve ayarlı olmak üzere 2’ye ayrılır.

Bobin Çeşitleri

Sabit Bobinler

Endüktansı değişmeyen bobinlerdir. Sabit bobinler de kendi içlerinde çeşitlere ayrılır.

Ferrit Nüveli Bobin

Nikel, kobalt, alüminyum, bakır ve bazı katkı maddelerinin bir araya gelmesi ile üretilir. Petek şeklinde sarılmıştır. Bu tip nüvelerde az bir iletken ile istenilen değerde bobinler üretilebilir.Yüksek frekanslı devrelerde, radyo alıcı-verici devrelerinde, kullanılır.

Hava Nüveli Bobin

Nüve kısmı hava ile oluşur. Sarımı kolay olup endüktans değerleri küçüktür. Endüktans değeri dış etkenlerden dolayı değiştiği için üzerlerine silikon madde sıkılır ve böylece endüktans değerinin değişmesi silikon madde ille engellenir. Genel olarak test cihazlarında ve yüksek frekanslı devrelerde kullanılır.

Demir Nüveli Bobin

Diğer adı şok bobinidir. İnce demir sacların birbirlerine yapıştırılmasıyla elde edilip düşük frekanslarda kullanılırlar. Filtreleme, ses frekans sistemleri ve transformatörlerde kullanılır.

SMD bobin

Boyutları diğer bobinlere göre düşük olan SMD bobinler, çok katmanlı elektronik devre kartlarına monte edilecek biçimde üretilirler. Yaygın olarak kapı otomatiği, ölçü cihazları, motor, transformatör, röle, otomatik sigorta gibi alanlarda kullanılır.

Toroid Bobin

Bobin verimi çok yüksektir. Manyetik akının diğer elemanları etkilememesi için kullanılır. Dijital elektronik devrelerde, anahtarlamalı güç kaynaklarında, radyo frekans devrelerinde kullanılır.

Ayarlı Bobinler

Endüktans değerleri değiştirilebilen bobinlerdir. Ayarlı bobinler de kendi içlerinde çeşitlere ayrılırlar.

Sargı ayarlı bobinler (varyometre) : Üzerinde sürtünen bir tırnak yardımı ile ayarlanabilen bobinlerdir.

Nüvesi Hareketli Bobinler : Nüvenin hareketi ile bobinin manyetik alanı ve buna bağlı olarak da indüktansı değiştirilebilir.

Kademeli Bobinler :  Bobinden alınan uçların çok konumlu bir anahtara bağlanması ile farklı indüktanslar elde edilir.

Tesla Bobini Nedir?

Nikola Tesla’nın önemli buluşlarından biri olan Tesla Bobini, yüksek frekanslı, yüksek gerilim üreten hava çekirdekli rezonans trafolardır. Tesla’nın bu bobini yapmasının amacı, Tesla’nın elektriği kablosuz iletme isteğiydi. Tesla Bobini’nin çalışma prensibi, yüksek gerilim trafosu kondansatörü şarj ettikten sonra birincil bobine seri bağlanmış olan kondansatör birincil bobini binlerce volt değerlerine kadar yükler. Yükleme sonucunda oluşan manyetik alanın etkisi ile ikincil bobinde yüksek gerilim değerlerine ulaşır. İkincil bobinin sarılı olduğu toroid ile toprak arasında zıt kutuplaşma meydana gelir. Bu meydana gelen zıt kutuplaşmanın etkisi ile ortaya kıvılcım çıkar. İkincil bobinde elde edilen gerilim değerine göre bu kıvılcımların şiddeti de artar.

Bonus olarak, Tesla Bobini kullanılarak çalınan Interstellar müziğinin videosunu aşağıda bulabilirsiniz.