Sanayileşme, hızla artış gösteren nüfus, modern yaşamın neden olduğu çevresel sorunlar dünyanın sonunu getiriyor. Çevre kirliliği, doğal kaynakların hızlı tüketimi ve biyoçeşitliliğin tükenmesi sürdürülebilir kalkınma hedeflerini gerekli kılıyor. Bu neticede sürdürülebilir projeler; teknoloji ile uyumlu, yenilikçi ve yaratıcı girişimcileri ön plana çıkarıyor. Çevreyi odağına alan yeşil girişimcilik bir diğer adıyla eko girişimcilik de, girişimcilerin ekosistemdeki yeni odağı. Peki yeşil girişimcilik nedir?
Dünyanın sürdürülebilirliğine katkıda bulunmak doğanın dengesi, ekonomi ve toplum için önemlilik arz ediyor. Bu anlamda gelecek nesillere daha yaşanası bir dünya bırakmak adına yeşil proje fikirlerine hayat veren girişimciler yükselişte.
Temel tanımıyla yeşil girişim ya da ekogirişim, yenilikçi bir anlayışla çevreye en az zararı verecek ürün veya servis hizmeti sağlamak olarak ifade ediliyor. Özellikleri arasında sürdürülebilir olmak, çevresel koşulları iyileştirmek ve toplumsal olduğu kadar ekonomik anlamda da yenilikçi fikirler ile hareket etmek var.
İçindekiler
Girişimcilikte Yeni Boyut: Yeşil Girişimcilik
Girişimcilik kavramı ile ekoloji kavramının birleşmesi, eko girişimcilik yani yeşil girişimciliği ortaya koydu. Amaç çevre ve yeşili korumanın yanında ekonomik olarak da sürdürülebilir bir çevre yaratmak. Kısaca yeşil girişimcilik, geleceğe yönelik toplum ihtiyaçları için fayda ve değer üreten bir tür.
Günümüzde de doğal ve çevreye saygılı ürün ve hizmetlere olan talep artıyor. Bu kapsamda üretim yapan yeşil girişimler de önceliği doğaya ve ekonomiye veriyor. Karbon ve enerji kullanımını azaltmak bu girişimlerin başlıca hedefleri arasında. Aynı zamanda geri dönüşüm de önemli bir yere sahip.
Gelecek kuşakların çevre haklarını korumak adına sağlıklı ve zararsız bir kalkınma anlayışı çok önemli. Gelişen çevre bilinci ile tüketiciler hassas davranıyor. Özetle, çevreye duyarlı ürünler ve hizmetler satın alarak çevreye duyarlı ahlaki davranışlar sergiliyorlar. Tüketimde uzun dönemli düşünce anlayışı da ekogirişimcileri olumlu olarak etkiliyor.
Geleneksel Girişimcilerden Farkı: Sürdürülebilirlik
Eko girişim olarak da adlandırılan yeni girişim türü yeşil girişimciliğin amacı, doğaya ve çevreye verilen tahribatları azaltmak. Bu tahribatı azaltmak için çevre sorunlarını yenilikçi ve ekolojiye duyarlı çözümler ile birleştiriyor.
Fakat yeşil girişimcilerin tek amaçları çevreyi korumak değil. Aynı zamanda ekonomik açıdan da sürdürülebilir bir dünya yaratmayı hedefliyorlar. İçinde yaşadıkları toplumun yaşam kalitesini artırmak amacıyla yola çıkıyorlar. Çevresel olumsuz etkileri minimize ederek “sürdürülebilirlik” kavramını revize ediyorlar.
Diğer girişimcilerden farklı olarak eko girişimciler piyasadaki fırsatlardan yararlanarak girişimci çabalarının arasına sürdürülebilirliği de katıyor. Faaliyetleri arasında ise eko-turizm, geri dönüşüm, enerji verimliliği, sürdürülebilir hareketlilik, organik tarım, yenilenebilir enerji gibi faaliyetler bulunuyor.
Eko girişimci ekonomik olarak kârlı, sosyal değer yaratan bunun yanı sıra çevreye duyarlılığı esas alan ürün, hizmet veya iş modeli oluşturuyor.
Yeşil Girişimciliğe Verilen Destek Artıyor
Dünyayı etkisi altına alan pandemiyle birlikte doğaya saygılı ürün ve hizmetlere olan ilgi arttı. Sürdürülebilirlik temelli proje ve fikirler yakın geleceğin en önemli iş alanlarını da oluşturma potansiyeline sahip.
Özellikle son yıllarda sosyal sorumluluk bilincinde olan yeşil yatırımcılardan ve popüler kitle fonlama platformlarından farklı teşvik ve yatırımlar alıyorlar. Farkındalığa sahip ülkeler yeşil girişimcilerin önünü açıyor. Yatırım almalarını sağlayacak birçok düzenlemeyi hayata geçiriyorlar.
Örnek verirsek, Avrupa Yatırım Bankası (EIB) yeşil girişimlere yönelik özel desteklerini vermekten çekinmiyor. Ülkemizde de her geçen gün artış gösteren girişimcilik ekosisteminin gelişimi önümüzdeki dönemlerde yeşil girişimciliğin önünü daha da açacak gibi gözüküyor.
Türkiye’de yeşil girişimlere verilen desteklerin sayısında da her geçen gün artış söz konusu. Melek yatırımcılar, TÜBİTAK, teknoloji geliştirme alanlarının sağladığı desteklerin yanı sıra kamu kurumları da dahil olmaya özen gösteriyor.
Ekolojik hareketler, girişimciler için yeni bir Pazar olarak ortaya çıktı. Düşük karbon kullanımı, enerji tasarrufu sağlama ve temiz teknoloji gibi alanlara vurgu yapan yeşil girişimcilik, girişimcilik ekosisteminde yeni bir tür olarak kendine yer buldu. Çevre ve sosyal konulara olan duyarlılık girişimcilik ile birleşti.
Uzun vadede değer yaratan yeşil girişimciler, bu noktada geleneksel girişimcilerden ayrılıyor. Gelecek nesilleri düşünen, doğaya saygılı ve sürdürülebilirlik temelli çalışmalar ile kısa vadeli çözümleri ortadan kaldırdılar.
Artık tüketicilerin büyük bir çoğunluğu gezegeni kurtarmak adına fark yaratmak istiyor. Çevre dostu ürünler ve hizmetleri tercih ediyor. Özellikle inovatif çevre teknolojilerinden dikey tarıma; akıllı gıdalardan global yeşili koruyan politikalara kadar günümüzde kendini geliştiren çarpıcı başlıklar dikkat çekiyor.
Örneğin geliştirilen ecoDrone’lar ile geleneksel yöntemlere göre daha az maliyetli sonuçlar almak mümkün hale geliyor. Bir süredir gündemde olan dikey tarıma rağmen insanlar bitki yetiştirmek için organik toprağa ihtiyaç olduğunu varsayıyor. Oysa bu yenilikçi girişim fikirleri ile topraksız ve daha az su ile çeşitli bitkiler yetiştirilebiliyor.
Türkiye’den Yeşil Girişimcilik Örnekleri
Dünyanın sürdürülebilirliğine tehdit, çevresel sorunlara yönelik yenilikçi çözümler geliştiren pek çok yeşil girişim örneği mevcut. Üstelik büyük bir çoğunluğu sosyal sorumluluklarının bilincinde olan yatırımcılardan destek alıyor. O halde çevreye duyarlı, yeşili destekleyen, geleceği ve ekolojiyi bu yönüyle düşünen bu doğrultuda faydalı girişim fikirleri sunan Türk girişimci örneklerine yakından bakalım.
Sensgreen
Günümüzde iklimlendirme sistemleri sağlık ve konfor problemlerine neden oluyor. Bu problemleri odağına alan Sensgreen daha verimli iklimlendirilme sağlıyor. En az enerji tüketimi ile hava kalitesine dair birçok değişkeni anlık olarak analiz ediyor. Olası sağlık riskine karşı alarmlar üretebiliyor. Bu doğrultuda akıllı modeller ile yönetim yüzde 15’e yakın enerjiden tasarruf sağlıyor.
Ticari faaliyet gösteren binalarda yapay zeka ve gelişmiş sensör yardımları ile enerjiden verim sağlama konusunda çözüm geliştiren girişim. Ahmet Yiğit Kazanç, Fatih Aykut Yıldırım, Hasan Basri Tosun ve Mehmet Yiğitcan Yeşilata tarafından 2018’de faaliyete başladı.
ODTÜ Teknokent’te kurulan Sensgreen, şu anda hem Türkiye merkezli Ankara’da ve Birleşik Arap Emirlikleri merkezinde bulunan Abu Dabi ofislerinde faaliyet gösteriyor. Yapay zeka ve kablosuz sensörler ile yaşam alanlarını konforlu hale getiren yöntemler sunmakta.
Local Greens
Local Greens, şehir merkezlerinde modern tarım üretimi yapan sürdürülebilirlik temelli bir girişim modeli. 2020 yılında Mehmet Emekli ve Samet Köse tarafından hayata geçti. Hedefleri metropol şehirlerde bulunan lokal alanlarda üretim yapmak. Modern, teknolojik ve çevre dostu topraksız tarım olarak bilinen hidroponik yetiştirme yöntemiyle üretim yapılıyor.
Local Greens, şehir merkezlerine yakın alanlarda faaliyet halinde bulunduğu üretim alanları sayesinde yetiştirdiği organik ürünleri, doğrudan müşterilerine ulaştırıyor.
Uzun lojistik süreçlerin ortadan kalkması ile taze ürünler ortaya çıkıyor. Diğer taraftan Local Greens’in geleneksel tarım yöntemine göre on sekiz milyon litre su tasarrufu sağlıyor.
Tarlamvar
Tarlamvar, tüketici ve üretici arasında kurduğu bağlantı ile, tarım ürünlerinin tedarik sürecindeki verimsizliği ortadan kaldırmayı hedefliyor. Çiftçilere destek olurken doğal yaşamdan uzak bireyleri ağaç yetiştirme olanağı sunan doğa dostu bir platform olarak dikkat çekiyor.
2016 yılında Ata Cengiz ve İsmail Akçakoyun tarafından kuruldu. Yola çıkma hikayelerinin en önemlisi ise sürdürülebilirlik. Canlı ve doğa dostu üretim teknikleri kullanarak ağaçların ve toprakların verimini, kalitesini korumak istiyorlar. Dünyada en verimli üçüncü toprağa sahip bir ülke olarak tarım arazilerini daha verimli kullanmayı önemsiyorlar. Dahası ise ekonomik sebeplerden ötürü köyden kente göç eden çiftçilere olanak oluşturuluyor.
Aynı zamanda küçük çiftçilerin, komisyoncuların varlığından dolayı yeterli gelir sağlayamamasının girişimin kurulmasında öncü bir rolü var. Ağaç sahipleri meyve ve sebzelerinin üretim sürecini platform üzerinden takip edebilme şansını yakalıyor. Bu sayede müşteriler nerede, nasıl ve kim tarafından üretildiğini bildiği gıdalar tüketiyor.
Organik ve iyi tarım uygulamaları sayesinde insan sağlığına zararlı kalıntılar içermediği; çevre kirliliği oluşturmadan ve doğanın dengesine zarar vermeden üretim sağlanıyor. Müşterinin ağaç alımının ardından, çiftçileri ağacını fotoğraflayarak e-posta yoluyla iletiyor. Tarım platformu üzerinden de ağacın bakım programını, hasada kalan zamanı ve tarla durumunu takip edebiliyor.
Bluedot
Yenilenebilir kaynaklara göre fosil yakıtların tüketiminin doğaya verdiği zararın önüne geçebilmek için elektrikli araç kullanımının artması muhtemel görünüyor. Çünkü gelecek yıllar içerisinde elektrikli arabalar trend sahibi olacak.
Türk girişimcilerin hayata geçirdiği Bluedot ise, elektrikli araçlara yönelik hizmetler sağlıyor. Bluedot, 2019 yılında Selinay Filiz Parlak, Ferhat Babacan ve Fukan Ali Yalçın tarafından faaliyete başladı.
Bluedot, elektrikli araba kullanıcılarını en yakın şarj ünitesine ulaştırıyor. Rezervasyon ve ödeme işlemlerini yapabilmesine olanak sağlıyor. Şarj ünitesi sahipleri paylaşımlı gelir modeli ile gelir elde ediyor. Sonuç olarak, tek bir mobil uygulama ile bütün operasyonları üç adımda gerçekleştiriyorlar.
Yenilikçi, sürdürülebilir ve çevreci elektrikli araçların artışı ile adaptasyon süreçlerine katkı sağlayan bir girişim modeli olarak dikkat çekiyor. Dolayısıyla bu girişim fikri, sürdürülebilirlik kavramını ve yeşil bir dünyayı destekliyor.
Paksumatik
Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF’in raporuna göre dünya genelinde su bulma konusu oldukça problemli. Her 10 kişiden 3’ünün evinde güvenilir kullanma suyu yer almıyor. Dahası, her 10 kişiden 6’sı da uygun koşullara sahip bir sanitasyona erişemiyor.
“Temiz su herkesin hakkı” sloganını vurgulayan Paksumatik de Türk girişimciler tarafından ortaya çıkmış bir girişim fikri. Sudaki tehlikeli bakterileri ve zararlı parçacıkları tespit ediyor. Bu tespit için yapay zekayı ve makine öğrenme modelini kullanıyor. Özetle yapay zeka tabanlı bir su analiz projesi demek yanlış olmayacaktır. Gerçek zamanlı olarak suyun mikrobiyolojik ve kimyasal yapısını takip ediyor.
2018 yılında üniversite öğrencileri tarafından geliştirilen Paksumatik birçok ödül almış. Ayrıca takım liderleri Es’hagh Shahnavazi, Hussien Alfakeer ve Samet Kılıç projenin öncüleri olarak yer alıyor.
Sonuç
Doğanın geri dönüşü olmayan tahribatı göz önüne alındığında, Yeşil Girişimcilerin önemi oldukça ortada. Dolayısıyla benzer yaklaşımlar ile sistemi sürdürülebilir kılacak etkili çözümler sunulması gerekiyor.
Çevre bilincinin ve sürdürülebilirliğin farkında olan tüketicilerin çevreci ürün ve hizmet arayışı, girişimcileri olumlu etkiliyor. Dünyada olduğu kadar Türkiye’de de yeşil girişimcilere olan destek gün geçtikçe artış gösteriyor. Bu sayede yatırım avantajlarını gören girişimcilerin önü açık.
Sosyal sorumluluk bilincinde olan yatırımcılar yeşil yatırımlarını artırıyor. Gelecek dönemlerde de geleneksel girişimcilerin sürdürülebilir bir dönüşüm gerçekleştirmesi muhtemel gözüküyor.
Her şeyden önce girişimlerin sürdürülebilir gelecek için yeşil inovasyonu amaçlarının bir parçası olarak ele almaları çok önemli. Türkiye’den sıraladığımız yeşil girişim örneklerinde modern, teknolojik, topraksız tarımdan, çevre dostu üretim tekniklerine; enerjiden verim sağlayan iklimlendirme sistemlerinden, elektrikli araç ve operasyon platformlarına kadar birçok fikir olduğu açık.
Hem toplumun kalitesini artırmak hem de sürdürülebilir bir ekonomi yaratmak, yeşil girişimciler için ortak paydayı oluşturuyor. Yeşili destekleyen, çevre dostu girişim fikirleri ile öne çıkan eko girişimciler gelecek içinde umut taşıyor. Dünya ve gelecek nesiller için sürdürülebilir ve yeşil olmak, bir çözüm olarak karşımızda.
