Salgın yayılmaya başladığından beri yüzeyler için çok farklı temizleme yöntemleri ortaya konuldu. Bu yöntemlerden biri de bakteri ve virüslerin %99,9’unu öldürdüğü iddia edilen UV dezenfektan ürünleriydi. Fakat UV teknolojisi, Covid-19’u gerçekten yok ediyor mu? Yoksa şirketler sadece artan temizlik duygumuzdan mı besleniyorlar?
Uzmanlara göre Covid-19 hava yoluyla bulaştığı gibi yüzeyler aracılığıyla da bulaşabiliyor. Dünya Sağlık Örgütü, yüksek temasa maruz kalan yüzeylerin düzenli olarak temizlenmesini tavsiye ediyor. Peki, UV teknolojisi gerekli temizliği sağlıyor mu?
İçindekiler
UV Işığı Nedir?
UV teknolojisinin Covid-19 ile ilişkisine bakmadan önce UV ışığının tam olarak ne olduğuna bakabiliriz. Ultraviyole (UV), en basit şekliyle bir dalga türüdür. Görünür ışıktan daha kısa ve X ışınlarından daha uzun olan bir elektromanyetik radyasyon şeklidir. Ultraviyole radyasyon güneşte bulunur ve güneş ışığı ile dünyaya taşınır.
Güneşten gelen üç tür ultraviyole ışın vardır. Bunlardan ilki UV-A yani Ultraviyole A’dır. Dünya’ya gelen UV’nin büyük çoğunluğunu UV-A oluşturur. Bu, cildin derinliklerine nüfuz eden ve cilt lekelerine neden olan UV türüdür.
Bir diğer UV ışını türü UV-B (Ultraviyole B) türüdür. Bu ışın türü cilt DNA’sına zarar verebilir ve cilt kanserlerine neden olabilir. Bu iki tür UV ışınının zararlı etkilerini kaliteli bir güneş koruyucu kullanarak önleyebilirsiniz.
Üçüncü ve daha az bilinen UV ışını türü ise UV-C’dir (Ultraviyole C). Dalga boyu UV-A ve UV-B’den daha kısadır ve genetik altyapıyı son derece tahrip edebilir. Yapılan araştırmalara ve varsayımlara göre UV-B’den saatler içinde alacağınız güneş yanığını UV-C ile saniyeler içinde alabilirsiniz.
Fakat iyi haber şu ki, güneşten gelen UV-C ışını ile karşılaşma ihtimalimiz yok. Dünyaya ulaşan UV-C’nin büyük çoğunluğu ozondan geri dönüyor.
Ayrıca UV-C ışığı mikropları öldürmede en etkili olan ışın türüdür. Bu yüzden Covid-19 virüsünün etkisiz hale getirilmesinde bahsedilen UV ışını UV-A ve UV-B değil yapay olarak üretilen UV-C ışınıdır. Yani, UV-C’den bahsederken sadece zararlı bir ışın demek doğru değildir.
UV-C Işığını Virüs Öldürmek için Kullanmak
Yukarıda da belirttiğimiz gibi virüsleri ve mikropları yok etmede en etkili tür 200-280 nanometre dalga boyuna sahip UV-C ışığıdır. Bu ışık; yüzeyleri, havayı ve sıvıları dezenfekte etmek için kullanılabilir.
Dünyada UV-C ışığı üretmek için, cıva lambaları ve son zamanlarda LED’ler kullanılmaktadır. Bunlardan gelen UV-C ışığı, virüslerdeki genetik materyali parçalar. Bu genetik hasar, virüsün çoğalmasını engelleyen genetik kodu karıştırır.
Fakat, bu lambaların virüs yok etme yetenekleri ürettikleri dalga boyuna bağlıdır. Cıva lambaları, 254 nm ışık üretir. Virüs öldürücü en yüksek dalga boyu ise 260 nm’dir. Dalga boyundaki bu küçük fark bile, eşdeğer bir doz için bir virüse %20 daha uzun süre UV ışığı tutmamız gerektiği anlamına gelir.
Yeni virüs yok etme cihazlarının yoğunluğuna rağmen, dezenfeksiyon için UV-C kullanma fikri 1930’lara kadar uzanmaktadır. Başka bir hastalıkla mücadele eden William F. Wells, okulların üst odalarına UV ışıkları yerleştirerek kızamık virüsünün geçişinin azaltılabileceğini göstermişti.
1970’lerde, tüberkülozun bulaşmasını önlemek için de UV ışıkları ile denemeler mevcut. Ancak diğer UV dalga boylarına benzer şekilde, kanserojen olmasının yanı sıra cilt yanıklarına ve gözlerde hasara neden olabileceği için UV-C kullanımı konusunda dikkatli olunmalıydı.
UV Teknolojisi Covid-19’u Gerçekten Yok Ediyor mu?
UV-C ışığı COVID-19’u öldürmede %100 etkili olmasa da son araştırmalar, bu teknolojinin yeni Covid-19’u çeşitli sonuçlarla etkisiz hale getirebileceğini göstermektedir. American Journal of Infection Control’de (AJIC) yayınlanan bir araştırmaya göre UV-C ışığı, dokuz dakikada sıvı kültürlerde büyük miktarlarda COVID-19’u etkisiz hale getirdi.
Başka bir çalışma ise, UV-C ışığının virüsü laboratuvar yüzeylerinde yarım dakikada %99,7 oranında öldürdüğünü buldu. Çalışmada, 207 ile 222 nanometre arasında dalga boylarına sahip “uzak UV-C” adı verilen bir tür UV-C ışığı tercih edilmiştir.
Scientific Reports dergisinin bir başka çalışması, uzak UV-C’nin havada bulunan Covid-19’a neden olan iki farklı soğuk algınlığı türünü öldürebildiğini buldu. Araştırmaya göre ışık, virüslerin %99,9’unu 25 dakikada yok etti.
UV-C lambaları, yüzeyleri dezenfekte etmek için kimyasal ürünlere iyi bir alternatiftir. Bununla birlikte, UV-C lambaların bazı sınırlamaları vardır. Örneğin, tam potansiyelleri ile çalışabilmeleri için yüzeylerin tozsuz ve gölgesiz olması gerekir.
UV-C ışığı ayrıca tekstil ürünlerine zarar verebilir, plastiklerin ve polimerlerin zamanla bozulmasına neden olabilir. Bu yüzden cilde ve göze de zararlı olabilecek bu ışığın oldukça dikkatli konumlandırılması ve kullanılması gerekiyor.
