Girişimcilik ekosisteminde birçok yatırımcı şirket kurmaya çalışıyor. Teknolojik yeniliklerin her dalgası daha fazla girişimi ortaya çıkarıyor. Ancak çoğu başarılı girişimin ortaya çıkmasının çok fazla zaman, emek ve bağlılık gerektirdiğini unutmamak gerek. Unicorn girişim olabilmek ise girişimciler için çok özel. Unicorn girişim, belki de tüm girişimlerin hayali olan bir kavramdır diyebiliriz.
Dünya çapında unicorn girişim olan şirketlerin sayısı, son yıllarda artış göstermiştir. Bu kavram, girişimlerin nadirliğine vurgu yapılan bir kavram olarak kullanılmışsa da son yıllarda yeni normale dönmüştür. Peki ya bu kavramı kazanma başarısını yakalayabilmek için ne yapabilirsiniz?
Bu yazımızda unicorn girişimin tanımını yapacağız. Unicorn girişimin özelliklerini ve değerlerini ele alacağız. Aynı zamanda unicorn girişimlerin yüksek değerleme almasının sebeplerini inceleyeceğiz. Hatta, Dünya’da ve Türkiye’de bulunan unicorn girişim örneklerine göz atacağız. İlk olarak unicorn girişim kavramına yakından bakmak daha doğru olacaktır.
İçindekiler
Unicorn Girişim Tanımı
“Unicorn” kavramı girişimcilikte, değeri bir milyar doların üzerinde olan özel şirketleri tanımlamaktadır. İlk ortaya çıkışı California merkezli başlangıç aşamasındaki bir fondur. 2013 yılında risk sermayesi yatırımcılarından Cowboy Ventures’ın kurucusu Alieen Lee tarafından popüler hale gelmiştir.
Alieen Lee, gelecek vaat eden girişimlerin finansman bulmalarının ne kadar olası olduğunu araştırmıştır. 2013 yılında yaptığı araştırma sonucunda umut vaat eden girişimlerin sadece 39 tanesi 1 milyar doların üzerinde değerlemeye sahip olduğunu görmüştür. Tüm bu sonuçlarını paylaşabilmek yepyeni bir terimle mümkün olmuştur. Sonuç olarak çok nadir oranda görülen bu şirketlerin tasviri “unicorn” terimiyle karşılık bulmuş ve hayatımıza girmiştir.
“Unicorn” kavramının Türkçe karşılığı tek boynuzlu at olarak biliniyor olsa da mitolojik hayvan ya da animasyon karakterinden çok daha fazlasıdır. Unicorn girişim, 1 milyar doları aşan değerlemeye sahip şirketleri ifade ederken değerlemesi 10 milyar doları aşan şirketlere de “decacorns” olarak tanımlanmaktadır. 100 milyar dolar değerlemeye sahip olan özel şirketler ise “hectocorn” olarak ifade edilmektedir.
Unicorn Şirketleri Anlamak
Unicorn girişim, finans alanındaki bir milyar doların üzerinde derğerlemeye sahip start-up anlamına gelir. Belirli bir limitin üzerine geçen unicorn şirketlerin yaygın hale gelmesinin tek sebebi Alien Lee tarafından yazılan makale değildir. Son dönemlerde milyar dolarlık özel şirketleri tanımlayabilecek bir kavrama ihtiyaç duyulmuştur.
Başlangıçta yeni başlayanlar için unicorn olmak nadir ve zor olsa da son dönemlerde bu yeterlilik genişlemeye başladı. Hatta, “unicorn” teriminin yetersiz kaldığı alanlarda “decacorns” ve “hectocorn” kavramları oluştu.
Unicorn olabilmek şirketin değeri ve küresel olarak yapılan değerlendirmeler ile belirlenmektedir. Bu değerlendirme süreci, geleneksel değerlemelerden farklı olarak özellikle şirketin iş potansiyeline bağlı olarak değişmektedir. Bu değerlendirme, daha ileriye dönük ve daha risklidir. Finansal performansa bağlı değildir. Aksine, yüksek büyüme hızına sahip ve henüz kârlı olmayan girişimlerdir.
Unicorn girişimler, tek bir alanın lider olarak ortaya çıktığı bir alan değildir. Çeşitli sektörleri temsil eden unicorn terimi; biyoteknoloji, fintech, gıda, moda, ulaşım ve yazılım dahil her alanı kapsamaktadır. Ancak çoğunluğa bakıldığında unicorn şirketlerin büyük kısmı dört farklı alanda bulunmaktadır.
Bu alanlar; fintech, finansal hizmetler ve kullanımının iyileştirilmesinin önemli olduğu bir alandır. Otomatikleştirmeyi içeren tüm yeni teknolojileri kapsamaktadır. Bir başka alan ise e-ticaret ve pazar yeri sektörleridir. Unicorn’ların yayılmasında önemli bir paya sahiptirler. Dahası, uzay teknolojilerinden genetik teknolojiye kadar sağlık dünyasından önemli bir oranda yapay zeka ve robotik yer almaktadır.
Unicorn Girişimin Özellikleri Nelerdir?
Unicorn olmak kolay olmamakla beraber ayrıcalıklı ve özeldir. Unicorn’ların kendilerine özel bir hikayesi vardır. Ancak, unicorn girişimlerin ortak özelliklerine de erişmek mümkün. En yaygın görülen unicorn girişimlerin özelliklerini sizler için inceledik.
- Yıkıcı Etki: Genellikle unicorn girişimler kendi alanlarına yenilikçi bir bakış açısı getirmiştir. Öncü bir role bürünerek sektöre bir yenilik kazandırmayı hedeflemektedirler. Örnek vermek gerekirse Uber, kişilerin işe gidiş-geliş şeklini değiştiren bir imkan geliştirmiştir. Airbnb, bireylerin seyahatlerde konaklama ihtiyaçlarını kolaylaştıracak platformunu sunarak seyahat planlama şekline yenilik getirmiştir. Türkiye’de geçtiğimiz yıl yeni unicorn olan Getir ise alışveriş alışkanlıklarında yepyeni bir etki yaratmıştır.
- “İlk” Olmaları: Yıkıcı bir etkiye sahip olduklarını belirtmiştik. Yine bununla bağlantılı olarak kendi sektörlerinde başlangıç aşamasında unicorn oldukları görülüyor. İnsanların alışkanlıklarını değiştirerek zorunluluk yaratmaktadırlar. İnsanların eylemlerine yepyeni bir değişiklik getirmektedirler. Aynı zamanda, sonrasında görülebilecek rekabet ortamına karşı yenilikleri çalışır durumda sürdürmektedirler.
- Yüksek Teknoloji: Tüm bunların yanında yaygın olarak görülen bir diğer özellik ise iş modellerinin yüksek teknoloji temelli uygulamasıdır. Çalışma modelleri rahat kullanım sunmaktadır. Yazılım ve dijitalleşmeyi kendilerine odak nokta olarak belirlendikten sonra bu özellikleri inovatif bir şekilde kullanmaktadırlar. Örnek vermek gerekirse Airbnb, dünya çapında sunduğu hizmet ile ağdan en iyi şekilde yararlanmaktadır.
- Odağı “tüketici”: Unicorn girişimlerin amaçları tüketicilerin işlerini kolaylaştırmaktır. Günlük hayatlarının bir parçası haline gelerek basitleştirmek isterler. Zaman ve koşullara uygun şekilde olacakları analiz eder ve gelecek aşamalar için yenilikçi adımlar atarlar. Pazarın büyük olması ve dolayısıyla oluşacak gelir potansiyeli de ayrıca bir etkendir. Tüketici odaklı olmalarının önemli bir unsuru ise iş modellerini uygun fiyatlara sabitlemeleridir. Örneğin, Spotify sunduğu hizmet ile dünya genelinde müzik dinlemeyi basitleştirmiştir.
Unicorn’ların Değerleri Nedir?
Unicorn’ların değerleri, özellikle yatırımcılar ve risk sermayedarları tarafından uzun vadeli nasıl gelişeceklerine dayanmaktadır. Yani bu girişimlerde uzun vadeli tahminler önemlidir. Finansal performanslarının önemi yoktur. Fakat her start-up projesinde olduğu gibi bu girişimlerin de engellerle karşılaşmaları mümkündür. Örneğin, karşılaştırma yapılacak hiçbir iş modelinin olmaması, süreci karmaşık hale getirebilmektedir.
Unicorn şirketlerin değerlemeleri, risk sermayedarları ve yatırımcıların yer aldığı finansman turlarında gerçekleştirilmektedir. Birer başlangıç şirketi olduklarından değerlemeleri finansal performanslarına bağlı değildir. Özellikle büyüme potansiyeline ve gelişimlerine bağlı olarak değerlendirilmektedir. Oldukça yüksek değerlemeye sahip olsa bile şirketlerin bazıları herhangi bir kâr elde etmez.
Bu girişimlerin değerlendirilmesi çeşitli faktörlere bağlıdır. Dikkate alınan bazı başlıklar ve uzun vadeli öngörülerin gelişimini içeren bir süreçtir. Oluşan karmaşık süreçte girişimlerin iş modellerinden kaynaklı çeşitli komplikasyonlar meydana gelebilmektedir. Tabii ki unicorn girişimler, tek bir günde milyar dolarlık aşamayı geçmezler. Şirketler nadir olarak hızla yükselen bir başarı göstermektedirler.
Unicorn Girişimlerin Yüksek Değerleme Almasının Nedenleri Nelerdir?
Finansal dünyada bir milyar doların üzerinde değerlemeye sahip özel şirketlere “unicorn”, on milyar doları aşan şirketler “decacorns” ve yüz milyar dolar değerlemeye sahip olan şirketlere ise “hectocorn” olarak isimlendirildiğini söylemiştik. Peki ya bu kadar yüksek değerlemeler almalarının sebepleri ne olabilir? Bu durumun sebebi olarak şunları gösterebiliriz:
- Hızlı Büyüme Stratejisi: Günümüzde yatırımcılar, girişimlerin gelişimleri için öncelikli olarak büyüme startejilerine önem vermetedirler. Belirlenen stratejiler, pazar payını önemli oranda büyük seçerek en kısa sürede ulaşmayı hedefler. Hatta piyasada büyük rakiplerin oluşmasına karşı finansman turlarında büyük miktarlarda para yatırılmasını öncelikli hale getirmektedir. Bu sebeple teşvik edici unsurlar, şirketlerin değerlemesini arttırmaktadırlar.
- Satın Alımlar: Gelecekte umut vaat eden birçok girişim, halkın taleplerini karşılamamaktadır. Bunun sebebi ise teknoloji devleri olarak nitelendireceğimiz popüler şirketlerin arasındaki yoğun rekabet ortamıdır. Google veya Facebook gibi teknoloji devleri, iş modellerini çeşitlendirmek için birçok yeni girişimi satın almaktadır. Bu durumun sebeplerinden birisi bu şirketler, potansiyelleri büyük olan rakiplerin pazarda ortaya çıkmasını önlemek istemeleri oluyor. Şirketler de sıfırdan başlamak yerine gelişmiş teknolojilerden yararlanıyorlar. Bu nedenle rekabet ortamı unicorn girişimlerin değerlemesini arttıran önemli hedefler oluyor.
- Yenilikler: Teknolojinin yenilikçi yapısı girişimlerin daha hızlı büyümesine olanak sağlamaktadır. Unicorn start-up’ları yeni teknolojilerden yararlanmaktadırlar. Bu sayede, müşterilerine daha hızlı ulaşıyorlar. Aynı zamanda hızlı üretim veya hizmet için gereken süre kısalıyor.
Dünya’da Unicorn Girişim Örnekleri
Silikon Vadisi’nde kurulan Apple, Microsoft ve Google gibi şirketler günümüzde en çok ön plana çıkan girişimler oluyorlar. Bu şirketler, hızlı büyüme yakalayarak bugünün devleri haline gelmişlerdi. Ancak bu şirketler, 2000’li yılların öncesinde piyasaya çıkarak büyüme gösterdiler. Özellikle 2010 yılından bu yana milyar dolarlık yatırımların sayısı artış göstermekte ve girişimcilik ekosistemi inanılmaz bir büyüme göstermektedir.
Çok yüksek değerlemelere sahip yeni girişimlerin yer almaya başladığını görüyoruz. Unicorn girişimlerin büyük çoğunluğu ABD merkezli teknoloji şehirlerinde bulunuyor. Amerikan merkezli popüler unicorn girişimler arasında konaklama sektöründen Airbnb ve oyun şirketlerinden Epic Games gibi şirketler yer almaktadır.
Ancak bu durum, unicorn şirketlerin sadece büyük teknoloji şehirlerinde olacağı anlamına gelmez. Bir diğer ABD merkezli bilinen bazı unicorn girişimler listesinde Uber, SpaceX, Pinterest, WeWork gibi şirketler yer almaktadır. Çin’de ise Xiaomi, Didi Chuxing, Lu.com gibi birçok unicorn girişim mevcut.
2021 yılı, hem Dünya’da hem de Türkiye’de yeni başlayanların ivme kazandığı çok önemli bir yıl olmuştur. Yılın son dönemlerine doğru en çok finansal desteği alan girişimlerin bazılarını sizler için listeledik.
- ByteDance – Sosyal Ağ Uygulamaları
- Canva – Çevrimiçi Grafik Tasarım
- Chime – FinTech Mobil Bankacılık Hizmetleri
- Databricks – Veri ve Yapay Zeka Platformu
- Epic Games – Video Oyunu Geliştirme
- Instacart– Bakkal Teslimatı ve Teslim Alma
- Klarna -Ödeme Çözümlü Finansal Hizmetler
- Plaid – API Kullanıcı Banka Hesabı Hizmetleri
- Revolut – FinTech Bankacılık Hizmetleri
- Stripe – FinTech Ödeme İşlemi
- Telegram – Bulut Tabanlı Mesajlaşma
Türkiye’de Unicorn Girişim Örnekleri
2021’in son verilerine göre dünya genelinde 900’den fazla unicorn şirktei var. Unicorn girişimler listesine baktığımızda son yıllarda girişim sayısında önemli ölçüde artış olduğu gözüküyor. Bu büyümenin sebebi kullanılmayan sermaye miktarına bağlı olabilmektedir. Özellikle teknoloji sektörlerinde eğilim oldukça fazladır.
Türkiye, girişimcilik yatırımlarında 2021 yılında birçok Avrupa ülkesini geride bırakmıştı. Bu konuda Türkiye, rekor kırarak son on yılda yapılan yatırım miktarına oran olarak 2021 yılında tek çeyrekte ulaştı.
2010 yılında kurulan “Peak Games”, ABD’li mobil oyun şirketi Zynga’ya 1,8 milyar dolara satılarak, Türkiye’nin ilk unicorn girişimi olmuştur. Diğer ikinci unicorn ise sipariş uygulaması “Getir” olmuştur. Yerli girişim “Getir” Mart 2021’de, 2,6 milyar dolar değerlemeye ulaşarak yeni unicorn unvanını almıştır.
Unicorn Girişim Genel Değerlendirme
Herkesin bildiği bir isim olmak kolay değildir. Çünkü her girişim büyümeyi yakalayamaz. Bazı özel girişimler bir milyar doların üzerinde değerleme alarak unicorn olmayı başarırlar.
Mistik isimleriyle unicorn girişimler gün geçtikçe büyümeye devam ediyorlar. Risk sermaye sisteminde var olan son rapora göre dünya çapında 900’ü aşan birçok unicorn girişim mevcut. Türkiye’de de son yıllarda artış gösteren yatırımlar oldukça fazla. Son iki yılda ilk unicorn olarak çıkan Peak Games ve ikinci unicorn olarak da Getir küresel pazarda hızlı bir ilerleme gösteriyorlar.
Özetlemek gerekirse “unicorn” kavramının mitolojik anlamlarından çok daha fazlası olduğunu gördük. Girişimcilik ekosisteminde var olan “tek boynuzlu at” terimi aslında çok daha fazlası. Toplam piyasa değeri bir milyar doların üzerinde olan bu girişimler günümüzde de yeni örnekleriyle sık sık karşımıza çıkacak gibi gözüküyor.
