Teknoloji bağımlılığı nedir? Teknolojinin gelişmesiyle hayatımıza kattıkları her geçen gün artıyor. Sağlık, eğitim, sanayi, mühendislik gibi alanların yanı sıra teknoloji gündelik hayatımızda da önemli bir yer ediniyor. Eskisine göre kolayca birbirimizden haberdar olabiliyor, gündemi takip ediyor, seyahat edebiliyor ve bilgisayar oyunları, diziler, filmler, elektronik kitaplar gibi farklı konularda hobiler edinebiliyoruz. Başka bir değişle, teknoloji birçok alanda işimizi kolaylaştırmasının yanı sıra aynı zamanda eğlenceli vakit geçirmemize de olanak tanıyor.
Teknolojinin bize çeşitli alanlarda sunduğu imkanlardan bahsettik fakat kontrolsüz bir şekilde aşırı teknoloji kullanımı bazı problemlere yol açabiliyor. Avantajlarından yararlandığımız teknoloji ters bir etki yaratarak bizi kötü etkileyebiliyor. Üstelik birçoğumuz bağımlı olduğumuzun farkına varmıyoruz veya masum bir bağımlılık olduğunu düşünerek kendimizi avutuyoruz. Peki, teknoloji bağımlılığı nedir?
İçindekiler
Teknoloji Bağımlılığı
İnsanların bağımlı oldukları farklı türlerden bağımlılıklar vardır ve bağımlılıklar bağımlı olunan nesneye göre değişkenlik göstermektedir. Teknoloji bağımlılığı ise davranışsal bağımlılık kategorisine giren bir bağımlılık türüdür. Davranışsal bağımlılıklar, zihin sağlığı uzmanları tarafından geniş çapta ele alınırlar ve bu bağımlılık türü alışveriş, kumar ve iş bağımlılığı gibi bağımlılıkları da kapsar. Davranışsal bir bağımlılık, davranışı kontrol etme, düzenleme veya sınırlama konusunda artan bir yetersizlikle tanınmaktadır. Teknoloji bağımlıları da bu belirtileri gösterirler ve bu yönüyle teknoloji bağımlılığı tıpkı obsesif-kompulsif bozukluklara benzemektedir.
Bulunduğumuz çağ, artan teknolojik gelişmeler ve teknoloji kullanımıyla önceki çağlardan ayrılır ve kendine özgü olan teknoloji çağı ismini almıştır. Bu dönemde de teknolojiden uzak kalmak imkansız hale gelmiştir. Bununla birlikte, yoğunluklu olarak genç ve genç yetişkin nüfus olmak üzere her yaştan insan normal teknoloji kullanımından zararlı teknoloji kullanımına kapılırlar. Bu durum da teknoloji bağımlılığı ismini almıştır. Teknoloji bağımlılığı video oyunları, sosyal medya, internette gezinme, ekran bağımlılığı gibi konular başta olmak üzere teknolojinin aşırı ve kontrolsüz kullanımıdır.
Teknoloji Bağımlılığını Yaygınlığı
Gün geçtikçe sayısı ve türü artan teknolojilerin ve buna bağlı olarak artan teknoloji bağımlılarının sayısını ve genel profillerini oluşturmak bir hayli zordur. Fakat 2012 senesinde yapılan bir araştırmada, Avrupa’daki ergenlik çağındaki insanların %4.4’ünün patolojik internet kullanımı belirtileri gösterdiği sonucu ortaya çıkmıştır. %14’ünün ise uyumsuz internet kullanımı sergilediği belirlenmiştir. Diğer farklı merciler tarafından yapılan araştırmalara göre de, internet kullanan insanların %10’unun işlerinin, ailelerinin veya sosyal yaşantılarının normal akışının bozulduğu tespit edilmiştir. Şunu da belirtmekte fayda var ki bağımlılık ve süreklilik yaratmak adına video oyunları ve sosyal medya geliştiricileri bağımlılık eğilimimizden yararlanan ürünler üretmeye çalışıyorlar. Yani bir nevi zorlama döngüsü yaratarak kullanıcıların etkinliğini devam ettirecek şekilde tekrarlayabileceği alışılmış bir aktivite zinciri oluşturuyorlar.
Beyni Nasıl Etkiliyor?
Nörolojik açıdan, teknoloji bağımlılığı kimyasal bağımlılıklara benzer bir bağımlılık oluşturuyor. Beklenti, istek oluşuyor, isteğin sonunda ödül elde ediliyor ve beyin dopamin ve diğer iyi hissettiren kimyasal maddeleri salgılıyor. Bu ödül kavramını, bireyin sosyal medya platformlarında fotoğraf paylaşıp beğeni toplaması veya zorlayıcı bir oyun seviyesini geçmesi olarak örneklendirebiliriz. Zaman geçtikçe kişi, bu dopamin salınımını arzulamaya başlar ve çoğu zaman aynı etkiyi elde etmek için daha fazla uyarıcı (ödül) gereksinimi duyar.
Kimyasal bağımlılıklar genellikle artan bir etkiye sahip olurlar ve bunu da iyi hissettiren kimyasalların yeniden emilimini engelleyerek yaparlar. Böylece beyinde daha uzun süre kalarak daha güçlü bir etkiye sebebiyet verirler. Araştırmacılar, genellikle kumar, video oyunları, sosyal medya siteleri gibi bağımlılıklarla alakalı tutarsız ödüllerin insanlarda dopamin akışını arttırdığını tespit ettiler. Yani bir uyuşturucu bağımlısı, uyuşturucu kullanarak beynine sürekli bir ödül verirken, başka bir kişi oyun seviyesini ne zaman geçeceğini, ne kadar beğeni alacağını bilmiyor. Bu bilememe durumu da , ödüle verilecek fizyolojik tepkinin yoğunluluğunu arttırıyor.
Teknoloji Bağımlılığının Belirtileri
Hepimizin teknolojik cihazlarla haşır neşir olduğu, zamanının çoğunu teknolojik aletlerle harcadığı bu günlerde bağımlı olup olmadığımızı nasıl anlarız? İşte teknoloji bağımlılığı belirtileri:
- Hijyen Eksikliği
- Çevrimdışı etkinliklere, sosyal hayata olan ilginin azalması
- Teknolojiden uzaklaşmada, bağlantıyı kesmede, ekrandan uzak kalmada zorlanma. Uzak kalındığında sinirlilik ve yoksunluk hissi
- Okuldaki, işteki veya kişisel ilişkilerdeki olumsuzluklara rağmen kullanıma devam etme
- Teknolojik olmayan veya çevrimdışı aktivitelerde bile geçmiş teknolojik faaliyetler hakkında düşünme veya ileriye dair planlar kurma
Teknoloji Bağımlılığı ve Genç Nüfus
Teknoloji bağımlılığının bu denli yaygınlaştığı ve kötü etkilere sebep olduğundan dolayı bu konudaki araştırmalara yoğunluk verilmesi gerekiyor. Özellikle de teknoloji bağımlılığı ergenlerin, bağımlılığın gelişimleri üzerindeki oluşturduğu uzun vadeli etkiler hakkında daha fazla araştırma yapılması gerekiyor. Elimizde mevcut olan bilgilere göre ise bağımlılığın ergenlerin beyinlerinin 20’li yaşların ortalarında gelişmesine, beyinde kullanılmayan kısımların köreltmesine ve sıklıkla kullanılan kısımların güçlenmesine yol açtığını biliyoruz. Bu da ergenlik dönemimizdeki alışkanlıklarımızın beynimizi değiştirdiğinin açık bir göstergesi. Diğer bağımlılıklar hakkındaki çalışmalara dayanarak, beyni teknolojik beklentilere ve ödüle sıkı bir şekilde bağlamak, gençleri yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde zorlayıcı döngülere daha duyarlı hale getirebilir. Ayrıca ergenlik insanların kişiliklerinin şekillendiği ve sosyal becerilerinin geliştiği bir dönem olduğu için teknoloji bağımlılığı konusu oldukça endişe verici hale geliyor.
Bağımlılığın Tedavisi
Teknoloji bağımlılığı yemek, alışveriş bağımlılıkları gibi kaçınması zor veya imkansız seviyede olan zorlayıcı davranış kategorisine girer. Bu nedenle teknoloji bağımlılığı tedavisi gençleri ve genç yaştaki yetişkinleri beyinlerinde ve bedenlerinde neler olduğu konusunda eğitmeyi, bağımlılıklarının sonuçlarını tanıtmayı, sınırlar koymayı amaçlar. Ayrıca zorlayıcı döngüyü kesmelerine ve alternatifler bulmalarına yardımcı olacak tedavileri içerir. Bazı rehabilitasyon merkezleri teknoloji bağımlılığı tedavisini bağımlılıkla ortaya çıkan bir ruh sağlığı bozukluğu olarak rehabilitasyon programlarına entegre ediyorlar. Bu da teknoloji bağımlılığının genellikle anksiyete, depresyon, travma ve yoksunluk hissi gibi rahatsızlıklara yol açmasından kaynaklanıyor. Bu nedenle, sürdürülebilir iyileşmenin sağlanmasına yardımcı olmak için bütünsel ve kapsamlı bir tedavi yaklaşımı benimsemek büyük önem taşıyor.
Özetlemek gerekirse bu yazımızda sizler için teknoloji bağımlılığı nedir başlığı altında teknoloji bağımlılığını mercek altına aldık. Hepimiz teknolojiyle bir şekilde içli dışlı olduğumuz için de ayrıca belirtilerine ve beyinde oluşturduğu etkiye değindik. Ayrıca teknoloji bağımlılığının masum bir bağımlılık olarak görülmemesi adına da mevcut araştırmalardan faydalanarak teknoloji bağımlılığına dair endişe verici bilgileri sizlere sunduk. Ayrıca bu konuda belirtmemiz gerekir ki ebeveynlere büyük sorumluluk düşüyor. Çünkü çocukların örnek aldığı ilk kişileri anne ve babaları oluyor ve ebeveynler hem kendi davranışlarına dikkat etmeli hem de çocuklarının iyiliği için teknoloji kullanımını kontrolleri altına almalılar.
