Steve Jobs, çoğu insanın hayatında bir defa bile olsa adını duyduğu birisidir. Peki Steve Jobs kimdir? Steven Paul Jobs, 24 Şubat 1955 California doğumlu, Amerikalı girişimci ve tasarımcıdır. Apple Computers’ın kurucularından biridir. Suriye asıllı bir baba ile Amerikalı bir annenin oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Daha sonra California’dan bir aile tarafından evlat edinilmiştir.
Tahmin ediyoruz ki, çağımızda Steve Jobs ismini duymayan kalmamıştır. Onun adını duymayan varsa da en azından kurucu ortağı olduğu Apple’ı bilmeyen yoktur. Anlaşılıyor ki Apple, yediden yetmişe fark etmeksizin namı tüm ülkelere ulaşmış olan bir dünya markası.
Bu yazımızın merkezinde yer alan Steve Jobs da bu şirketin öncü isimleri arasında yer alıyor. Peki, kimdir Steve Jobs? Onun Apple yolculuğu nasıl başlamıştır? Gelin, bu soruların yanıtlarına hep beraber yakından bakalım.
İçindekiler
Jobs Olmadan Önce: Steve Kimdir?
Steve Jobs’ın yaşamı hemen hemen herkes tarafından arzu edilebilir bir yaşam. Kim istemezdi ki onun yerinde olmayı. Hem başarılı, hem zengin, hem dünya çapında tanınan bir adam. Ancak kış olmadan, yazın gelmeyeceğini hepimiz biliyoruz.
Sonuçta Jobs da bizler ve sizler gibi bir insandı. Elbette, onun da hayatı dört dörtlük değildi. Aslında onun kışı daha annesinin karnındayken başlamıştı. O, takvimler Şubat 1955’i gösterdiğinde yaşama gözlerini açmıştı.
Gözlerini açmasına yardımcı olan doktor, aynı zamanda eşleri olmayan kadınlara yardımcı olan bir doktordu. Çünkü Alman kökenli Amerikalı Joanne Schieble’ın ailesi, sevdiği adamla evlenmesine müsaade etmemişti. Büyük ölçüde bunun nedeni Steve’in öz babası, Abdülfettah Sandali’nin Suriye uyruklu olmasıydı. Aile, bu ilişkiye ayrı dünyaların insanları olduğu gerekçisiyle karşı çıkmıştı.
Fakat Schieble hamile kaldığını anlayınca, herkesten habersiz San Francisco’ya gidip çocuğunu dünyaya getirmişti. Ailesinin onu evlatlıktan reddetme tehdidi çocuğunu doğurmasına engel olmamışsa da bu çocuğa bakamayacağını farkındaydı.
Bu nedenle, istediği kriterleri yerine getirmeleri şartıyla Steve’i bir çifte evlatlık olarak verecekti. Bu şart da Steve’i evlatlık edinecek çiftin üniversite mezunu olmalarıydı. Schieble’nın bu şartı muhtemel Steve’in iyi bir geleceğe sahip olacağından emin olmak istemesiydi.
İşte, Steve’i evlatlık almak isteyen ailelerden biri de Jobs çiftiydi. Steve’i sahiplenmek isteyen ailelerden ilki, sonradan kız çocuk sahiplenmek istedikleri için Steve’den vazgeçmişti. Paul Jobs ve Clara Jobs ise Schieble’ın çocuğunu emanet edebileceği bir çift olarak görünüyorlardı.
Ta ki Schieble onların üniversite mezunu olmadığını öğrenene kadar. Hal böyle olunca, Schieble aileye Steve’i vermek istemedi. Jobs çifti ise ona gerçekten iyi bakacaklarını kanıtlamak için Steve’i üniversiteye göndereceklerine dair bir anlaşama imzalamaya karar verdiler. Böylelikle Steve artık Jobs ailesinin bir üyesi oldu.
Çocukluk Dönemi ve Eğitim Hayatı
Clara ve Paul Jobs, Steve’i evlat edindikten sonra, 1959 yılında Mountain View’e taşındılar. Onlar buranın ileri teknoloji, inovasyon, risk sermayesi ve sosyal medya şirketlerinin kalbi olacak olan Silikon Vadisi olduğundan habersizlerdi.
Bu detay oldukça önemli. Çünkü bu bölgeye taşınmış olmaları henüz 4 yaşında olan Steve’in geleceğinin şekillenmesinde büyük bir role sahip olacaktı.
Baba Jobs, taşındıkları evin garajında kendine bir atölye kurmuştu. Bu atölyede aynı zamanda Steve’in elektronik ile haşir neşir olması için bir alan ayırmıştı. İşte, babasının uğraşılarına hayranlık duyan küçük Steve’in elektroniklere olan merakı bu zamanlar başlıyor.
Steve’in babası Paul Jobs, bir sahil güvenlik teknisyeniydi. Aslında garajdaki atölyeyi oluşturmasının bir sebebi de oğlu Steve’di. Bu atölye sayesinde Jobs, elektronikle ilgilenmeye başlamıştı. Bu sırada henüz 10 yaşındaydı ve kendi yaşıtlarıyla arkadaşlık kurmakta güçlük çeken bir çocuktu. Hatta onun mahallelerinde kendinden yaşça büyük mühendislerle arkadaşlık kurduğu bilinmekte.
Bu bölgede Monta Loma İlköğretim Okulu’na giden Steve’in kendi akranlarıyla arası ise belirttiğimiz gibi pek iyi değil. Steve erken okumayı sökmesine ve akranlarından daha ileride olmasına rağmen okula uyum sağlama noktasında sıkıntılar yaşadı. Üstelik ailesi tarafından sevgiyle büyütülen Steve bu yıllarda evlatlık olduğunu da biliyordu. Jobs çifti tarafından sevgiyle büyülüyordu.
Steve’in yaşadığı sıkıntı geleneksel sınıf işleyişi ile ilgiliydi. Otorite figürüne direnme eğilimi içerisindeydi. Yaptığı yanlış davranışlar yüzünden birkaç kez okuldan uzaklaştırıldı. Dördüncü sınıf öğretmeni ona ders çalışması için para teklif ediyordu. Yalnızca bu şekilde hırslanıyordu. O yıl kendisini çok geliştirdi ve öğretmenleri, ilkokulu atlayıp ortaokula geçmesi gerektiğini düşündüler. Fakat ailesi bu teklifi reddetti.
Lise Hayatı ve Sonrası
Geçen yılların ardından o Homestead Lisesi’nde eğitim hayatına devam etti. Burada Bill Fernandez ile tanıştı. Onunla kurduğu arkadaşlık, Apple’ın diğer kurucu ortağı olan arkadaşı Steve Wozniak ile tanışmasını sağladı. Cal Tech elektronik mezunu olan Woz ile Steve’in arasında sıkı bir bağ oluştu. İkilinin ortak noktalarından biri Bob Dylan hayranı olmaları.
Yılları boyu sürecek olan bu dostluk Steve’in Reed Üniversite’sine gittiği bir dönem kesintiye uğruyor. Bu üniversite ailesinin bütçesini aşsa da onlar Schieble’a verdikleri sözü yerine getiriyorlar. Reed College’a gittiği dönemde, kendisini çok etkileyen bir kaligrafi kursuna katıldı. Daha sonra, bu kursun Apple’ın orantılı olarak aralıklı yazı tiplerinde ve çoklu yazı tiplerinde etkisinin olduğunu söyledi.
Ancak Steve 1.5 yıl sonra okuldan kaydını sildiriyor. Onun bu dönem Zen Budizmine merak saldığı bilinmekte. 1974 yılında Jobs, manevi aydınlanma arayışı içerisinde Daniel Kottke ile birlikte Hindistan’a gitti. Bu sırada, farklı uyuşturucular denedi. Daha sonra, bu karşı-kültür deneyimlerinin iş hayatında kendisine geniş bir perspektif kazandırmada etkili olduğunu da söyledi.
FBI raporlarına göre üniversitedeyken de Marihuana ve Liserjik Asit Dietilamid, kısaca LSD kullanmış. Bu konu için daha sonra bir muhabire hayatında yaptığı en önemli iki veya üç şeyden birinin LSD almak olduğunu da dile getirdi.
İş Hayatı ve Apple’ın Kurulması
Jobs sonunda Şubat 1974’te eve kesin dönüş yapıyor. Döndükten sonra Atari Inc’de tasarımcı olarak işine kaldığı yerden devam etti. Ancak Steve Jobs kimdir sorusunun nihai yanıtı olacak gelişmenin kapının hemen arkasında olduğunun farkında değildi.
Geçen bir yılın ardından Jobs, dostu Woz’un bir başarıya imza attığı haberini aldı. Bilgisayar dâhisi adam tarihin ilk kişisel bilgisayarını üretmiş, bunu Jobs ile paylaşmıştı. Woz, ona icadını dağıtacağından söz edince Jobs birlikte bu ürünü pazarlayabilecekleri söyledi. Böylelikle Steve, dostu Woz’u bir şirket kurmaya teşvik etti.
Woz, Steve’in bu teklifini kabul etti ve iki adam hemen işe koyuldu. Onlar çalışmalarına ilk etapta Steve’in odasında, ardından babasının garajında başladı. İkili, 1976’da şirketlerinin isminin ne olacağına karar vermişti.
Bu sırada Jobs henüz 21, Wozniak ise 26 yaşındaydı. Apple ismine; Jobs’un Wozniak’a Oregon’daki All One Farm topluluğunda, çiftliğin elma bahçesinde geçirdiği zamanlardan bahsederken ikisi birlikte karar verdiler. Kimileri Jobs’un elma bahçelerinde geçirdiği zamanlardan söz ederken onların “Apple” ismine karar verdiklerini, kimileri ise Beatles’ın “Apple Records” isimli müzik şirketinden esinlendiklerini söylüyor.
Apple I adını verdikleri bilgisayar, ikilinin piyasaya sürdükleri ilk bilgisayar olarak kayıtlara geçiyor. Toplamda 200 adet Apple I üreten ikili, 50 adedini bilgisayar perakendecisi olan Paul Terrell’a 500 dolardan satıyorlar. Apple’ın ilk tüketici ürünü olarak kayıtlarda yer alan Apple II ise 1977 yılında piyasaya sürülüyor.
İlerleyen zamanda Apple bilgisayarlar, ev bilgisayarı pazarında önemli bir yere gelmeye başladı. Apple gittikçe hızlanarak gelişiyordu. Aynı zamanda Apple II, dünyada seri üretilen ilk mikrobilgisayarlardan birisi oldu. Steve de bir yılın ardından 1 milyon doların üzerinde bir servetin sahibi oldu.
Machintosh’un Ardından Apple’a Veda
Kısa sürede başarıyı yakalayan Apple Computer Company 1984’te yeni bir ürün tanıtıyor: Macintosh. Machintosh’un tasarımını bizzat Steve üstleniyor. Bu sırada ortağı Woz’un geçirdiği uçak kazası nedeniyle izinli olduğu bilinmekte.
İşlere tam gaz devam eden Steve’in tasarımı bilgisayar camiasında ilk başta büyük bir yankı uyandırıyor. Bu adım, ev bilgisayarlarında önemli bir kilometre taşı olmuştu. Aynı zamanda Macintosh, bir grafik kullanıcı arabirimi kullanan ticari açıdan başarılı olan ilk ev bilgisayarıydı. Ancak Machintosh satışları bir süre sonra düşüyor. Çünkü işlem hızı yavaş ve yazılım kullanım yelpazesi oldukça dar.
Hal böyle olunca, şirket içinde birtakım huzursuzluklar yaşanıyor. Kimileri Apple’ın yanlış yöne gittiğinden şikayet ediyor. Bu kişiler küçük işletme ve pazarlara satılan Apple II gibi bilgisayarlara odaklanılması gerektiğini söylüyorlar. Ancak Jobs onların aksine Mac’e odaklanmaları konusunda ısrarcı oluyor.
Şirkettin yanlış yöne gittiğine inanlardan biri de Woz. Huzursuzluklardan ve çekişmelerden bunalan adam Steve ile dostluğunu zedelemeyecek şekilde şirketten istifa ediyor. Ancak Apple’ın fahri çalışanı olarak görevini sürdürmeye devam ediyor.
1985’te Mac’in başarısızlığı açık bir hale gelince, CEO Sculley, Jobs’tan “yeni ürün geliştirme”den sorumlu olmasını istiyor. Bunun üzerine istifa etmek isteyen Jobs’un kararı kurul tarafından reddediliyor. Birkaç ayın ardından Jobs bu kez Apple Yönetim Kurulu’na istifa mektubu gönderiyor.
İstifası kabul edilen Steve, kendiyle berber istifa eden 5 üst düzey çalışan ile beraber Apple’dan ayrılıyor. Daha sonra, dönüp baktığında Apple’dan ayrılması hakkında; başına gelen en iyi şeylerden birinin bu olduğunu söyledi.
Apple’dan Ayrıldıktan Sonraki İş Hayatı
Steve Jobs kimdir sorusunu yanıtlarken başarılı iş hayatından bahsetmemek olmaz. Jobs Apple’dan ayrılınca, 1986 yılında yeni bir bilgisayar projesine başlıyor. Projesini NeXT Inc ile taçlandırıyor. Bu hamlesi, bilgisayar camiası tarafından Jobs’un piyasaya dönüşü olarak yorumlandı.
Bu dönem mali sıkıntılar çeken Jobs aldığı desteklerle gösterişli bir lansman eşliğinde NeXT’i tanıtıyor. Ancak bu gösterişli tanıtım başta heyecan verici olsa da işler pek istediği gibi gitmiyor. Çünkü NeXT teknolojik açıdan gelişmiş bir bilgisayar olsa da piyasada kendine yer bulamıyor. Ne yazık ki, bilgisayar bilim insanları dışında pek de tanınır bir bilgisayar değil.
NeXT bilgisayarlar ise hiçbir zaman tam anlamıyla başarılı olamadı ve toplu satışlar yapamadı. Daha sonra 1990’larda ise Apple Store’da ve iTunes’de kullanılan WebObjects’de NeXT’in bir yazılımı kullanıldı. 1996’ya gelindiğinde ise Apple, NeXT’i satın aldı. Bu satın alma 427 milyon dolara mal oldu. Bu durum Jobs’un Apple’a geri dönmesini sağladı.
Bundan önce Lucasfilm, efekt ve animasyon bölümünü satışa çıkarıyor. Bu haber Jobs’un oldukça dikkatini çekiyor. Risk almaya karar veriyor ve Lucas filmin animasyon bölümünü satın alıyor. Pixar adı altında hemen işe koyuluyor. Steve’in Pixar’dan yana yüzü gülüyor.
Pixar tarafından yayınlanan ilk animasyon, Oyuncak Hikayesi hasılat rekoru kırıp Oscar adayı oluyor. Pixar’dan çıkan 8 filmden altısı Oscar Ödülü kazanıyor. Pixar; Oyuncak Hikayesi 2, Sevimli Canavarlar, Kayıp Balık Nemo, İnanılmaz Aile, Arabalar, Ratatouille, Wall-e, Yukarı Bak, Oyuncak Hikayesi 3, Arabalar 2 adlı animasyonlara imza atıyor. Jobs 2006 yılında Pixar’daki hisselerin yarısını 7.4 milyar dolar karşılığında Disney’e satıyor.
Jobs’un Apple’a Dönüşü
Pixar’daki başarılı hamlelerin ardından, NeXT ne yazık ki Jobs’un istediği gibi yürümüyor. Aynı şekilde, bu dönem Apple’ın piyasa payı da oldukça gerilemiş vaziyette.
Bu sırada Microsoft tarafından Windows 95 piyasaya sürülmüş ve bu hamlesiyle gündemin merkezine oturmuş durumda. İşte, Apple Yönetim Kurulu bu durumu tersine çevirmeyi amaçlıyor. Bu amaca giden yolda NeXT’i satın almakla işe başlıyor. 1996 yılında Apple, NeXT’i 427 milyon dolara alacağını duyuruyor. Bu duyurudan bir yıl sonra, alım işlemi gerçekleştiriliyor.
Apple, NeXT’i satın aldıktan sonra NeXT’in birçok teknolojisini Apple ürünleri üzerinde de kullanmaya başladı. MacOS X’in yazılması da NeXTSTEP’in geliştirilmesiyle olmuştur.
Apple bunu yapmakla kalmadı, aynı zamanda Jobs’u şirkete dönmesi için ikna etti. Bundan sonra onun liderliğinde Apple, iMac gibi ürünleri piyasaya sürdü. Böylelikle satışlar arttı. Öte yandan şirket; iPod, iTunes, iTunes Stor gibi müzik dağıtımı sektörüne girdi.
Haziran 2007’de ise Apple, iPhone ile mobil dünyasında yeni bir dönemin kapılarını açtı. İşte, “güçlü marka ve çekici tasarımlar” mottosuyla Steve Jobs şirketin kalıcı CEO’su olmayı başardı. Steve Jobs kimdir sorusunun bir cevabı da Apple’ın kalıcı CEO’su olmasıdır.
Steve Jobs’un Sağlık Sorunları ve Apple’dan Ayrılışı
Takvimler 2003’ü gösterdiğinde Jobs’a kanser teşhisi konulmuştu. O pankreas kanserine yakalanmıştı. İlk etapta tıbbi müdahaleyi reddeden Jobs, alternatif tıptan faydalanmayı tercih etmişti. Kimilerine göre bu tercihi onun vaktinden önce ölmesine neden olmuştu.
Geçen 9 ayın ardından nihayet Steve pankreasından alınan tümörle başarılı bir ameliyat geçirdi. Ancak 2004 yılında başarıyla sonuçlanan ameliyattan iki yıl sonra hastalığı tekrar aynı düzeyde seyretmeye başladı. Şirketten izin aldı ve 6 aylık süre içinde sağlığına yöneldi. Bu nedenle 2009 yılında onun görevini daha öncesinde olduğu gibi Tim Cook üstlendi.
O, 2009 yılında başarılı bir karaciğer nakli geçirecekti. Rivayete göre, ona bu nakil için ilk teklifte bulunan Tim Cook’tu, fakat Steve bu teklifi reddetmişti. Başarılı geçen nakil işleminin arından Steve tekrar iş hayatına döndü. Fakat takvimler 2011’i gösterdiğinde Steve’e yeniden izin verildi. Çünkü onun durumu pek de iyiye gitmiyordu. Jobs, bu iznin sağlığına odaklanabilmesi için verildiğini belirtti.
O, izin yerine bu kez hastalığı nedeniyle istifa etme kararı aldı. 24 Ağustos 2011’de Jobs, Apple’ın CEO’su olarak istifa etti. Yönetim kuruluna, CEO görevini ve beklentileri karşılayamayacağı gün geldiğinde işi ilk bitirenin kendisi olacağını ve maalesef o günün geldiğini yazdı. CEO görevinden istifa ettikten sonra Jobs, yönetim kurulu başkanı oldu. CEO halefi olarak ise Tim Cook’u seçti.
Steve Jobs’un Ölümü
5 Ekim 2011’de pankreasında olan rahatsızlığa bağlı olarak solunum durması sonucu ile vefat etti. 7 Ekim 2011’de özel bir cenaze törene düzenlendi ve ayrıntıları ailesine saygıdan ötürü kamuoyuna açıklanmadı.
Steve Jobs’un vefatından ötürü, Apple ve Microsoft’un genel merkezlerinde bayraklar yarıya çekildi. Tüm Disney tesislerinde de 6-12 Ekim 2011 tarihleri arasında bayraklar yarıya çekildi.
19 Ekim 2011’de Apple çalışanları tarafından Cupertino’da bulunan Apple kampüsünde özel bir anma töreni düzenlendi. Apple’ın bazı mağazaları çalışanlarının törene katılabilmesi için bir süre mağazaları kapattı.
Jerry Brown (California Valisi), 16 Ekim 2011 Pazar gününü “Steve Jobs Günü” ilan etti. O gün için Stanford Üniversitesi’nde bir anma töreni düzenlendi. Törene sadece davetliler katılabiliyordu. Törendeki her katılımcıya Jobs’tan bir veda hediyesi ulaştı. Bu hediye kahverengi bir kutuydu. Kutuda ise Paramahansa Yogananda’nın Autobiography of a Yogi (Bir Yogi’nin Otobiyografisi) eserinin bir kopyası bulunuyordu.
Aldığı Ödüller ile Steve Jobs Kimdir?
- 1985 yılında Ulusal Teknoloji ve Yenilik Madalyası
- 1987 yılında 35 Yaş ve Altı Bir Kişi Tarafından Üstün Kamu Hizmeti Ödülü
- 2001 yılında Amerikan Yapımcılar Birliği Vanguard Ödülü
- 2007 yılında İş Dünyasındaki En Güçlü Kişi – (Fortune Dergisi tarafından)
- 2007 yılında California Onur Listesi.
- 2009 yılında On Yılın CEO’su – (Fortune Dergisi tarafından)
- 2010 yılında Dünyanın En Güçlü İnsanları listesinde 17. Kişi – (Forbes tarafından)
- 2010 yılında Yılın Kişisi – (Financial Times tarafından)
- 2011 yılında Bravo Otto İnternet Yıldızı Ödülü
- 2012 yılında Zamanın En Müthiş Girişimcisi – (Fortune Dergisi tarafından)
- 2012 Grammy Trustess Ödülü
