ABD Uzay Ajansı (NASA), Perseverance robotunu Mars’ta inceleme yapmak üzere fırlattı. Cape Canaveral Hava Kuvvetleri İstasyonu’ndan kalkış, yerel saatle 07.50’de gerçekleşti ve Perseverance Dünya’dan ayrıldı. Kusursuz şekilde başlayan Mars görevinin amacı diğer Mars görevleriyle aynı: eski yaşam belirtileri bulma ve toprak örnekleri almak.
Perseverance bilim ekibinin üyesi ve uzun vadeli planlamasında yer alan David Flannery, görev ile ilgili bir konuşma yaptı. Bu görevin hayatı boyunca Güneş Sistemi’nin başka bir yerinde yaşam kanıtı keşfetmek için önemli bir şans olduğunu belirtti.
Perseverance bu görevde yalnız olmayacak. Adı Ingenuity olan otonom şekilde çalışan bir drone da Perseverance’a eşlik edecek. NASA’nın yeni nesil robot kaşifleri, Perseverance ve Ingenuity, Florida sahilinin sabah güneşi sırasında Atlas V roketi ile birlikte Dünya’dan ayrıldı. Yerel saatle 07.50’de ana motor ve dört güçlendiriciye sahip olan Atlas V roketi ateşlendi. Mars görevinin asıl kahramanları olan Perseverance ve Ingenuity, taşıma kapsülü ile birlikte fırlatmadan bir saat sonra Atlas V roketinden ayrıldı. Dünya-Mars arasında şu anda seyahat eden Perseverance, yaklaşık 350 milyon mil (yaklaşık 563 milyon km) yol alacak ve bu yaklaşık yedi aylık bir yolculuk olacak.
Aslında Mars görevi için çok geç kalındığı düşünülmekte. 2011’de Mars görevine başlayan Curiosity aracından sonra NASA, farklı bir Mars gezgini daha inşa edeceğini duyurdu. Hükümetin bütçe kesintileriyle mücadele eden NASA önceki görevlerde kullanılan parçaları da kullanarak Perseverance’ı yarattı. Curiosity Türkçesiyle “Merak” olan araçtan sonra gerçekten de adının anlamını taşıyan Perseverance yani Türkçesi “Azim” yaratıldı ve bugün gerçekleştirilen kalkışla Perseverance Dünya’dan ayrıldı. Flannery gibi bilim adamları için Azim sadece bir isim değildi. “Çoğumuz on yılından beri daha iyi olması için üzerinde çalışıyoruz” dedi.
İçindekiler
Perseverance Mars’ta Ne Yapacak?
Perseverance gezgininin aslında birden fazla görevi bulunmakta. Bunlardan en önemlisi geçmişte yaşamış mikroskobik yaşam belirtilerini araştırmaktır. Bunun için kaya ve toprak örnekleri toplayacak ve tüplere yerleştirilecek. Planlanan bir zamanda ise Dünya’ya gönderilecek.
Ayrıca NASA’nın Mars’ı kolonileştirmekte ne kadar kararlı olduğunu Perseverance’a verdiği diğer bir görev ile anlayabiliriz. Gelecekte astronotlar için CO2’den yakıt ve oksijen üretmenin yolu Perseverance ile test edilecek.
Perseverance, “Jezero Crater” adı verilen 40 km’den daha geniş Ekvatoral bir alanı hedefliyor. Uydu görüntüleri ile ulaşılan tahminlere göre hedeflenen kraterin milyarlarca yıl önce bir göl olduğu tahmin ediliyor. Mikroskobik canlılar su varken kraterde yaşamış olabilirler. Ayrıca jeolojik öneme sahip olan kraterler gezegenin nasıl evrelerden geçtiği konusunda da araştırmalar yapacak.
Hedeflenen noktaya iniş yaklaşık 7 dakika sürecek ve 18 Şubat 2021’de yapılacak. Dünya ve Mars’ın göreceli konumları sonucu iniş fırsatı bir Mars yılında bir (yaklaşık 26 Dünya ayı) ortaya çıkmakta. Yani fırsatın kaçması durumunda inişi tekrar denemek için 2022’ye kadar beklemek zorunda kalınacak.
İniş Nasıl Gerçekleşecek?
Daha önceden insansız araçlarda da kullanılan adımlar gerçekleştirilecek. Mars’ın çok kalın olmasa da bir atmosferi bulunmakta fakat atmosferin bulunması gezegene iniş kısmında büyük sıkıntılara yol açmakta. Öncelikle atmosfer ve kapsül arasında aşırı sürtünmeden ısı ortaya çıkacak. Örnek vermek gerekirse; meteorların arkasında iz bırakmasının sebebi budur. Bu yüzden bu ısınmayı önlemek için iniş kapsüllerinde ısı kalkanları bulunur. Uzay aracında bulunan ısı kalkanı 2.100 C derece gibi yüksek sıcaklıklara dayanabilecek bir güçtedir.
Yerden yaklaşık 11 km yükseklikte ve uzay aracının üstünde bulunan bir paraşüt açılacak. Bu paraşüt inanılmaz yüksek hızda olan aracı büyük oranda yavaşlatacak. Aracı saatte 2099 km/saat hızından 320 km/saat hıza düşürecek. Paraşüt açıldıktan sonra ısı kalkanı kapsül için sadece bir ağırlıktan ibarettir ve yeterli yavaşlama sağlandıktan sonra ısı kalkanı kapsülden ayırılır. Alt kısmında bulunan ısı kalkanı fırlatıldıktan sonra Perseverance iniş aşamasına geçer ve taşıyıcı kapsülden atılır.
8 mini rokete sahip Perseverance aracına bağlı yardımcı iniş takımı devreye girer ve 8 roket sayesinde denge sağlanır. Dolayısıyla hız, aracın inebilmesi için oldukça azaltılır. Roketlere sahip yardımcı iniş takımı havada asılı bir şekilde dururken araç kendine bağlı 4 kordon ile yavaşça tekerlekleri üzerine bırakılır ve kordonlar ayrılır. Böylece araç başarılı bir şekilde inmiş olur.
Perseverance’in Teknik Özellikleri
Perseverance’in teknik özelliklerinden bahsetmek gerekirse genişliği 2.7m, uzunluğu 3m, yüksekliği 2.2m ve ağırlığı 1025kg’dır. Güç kaynağı olarak MMRTG (Çok Amaçlı Radyoizotop Termoelektrik Jeneratörü) kullanmakta. MMRTG, plütonyumun radyoaktif bozunumunu kullanarak ısıyı elektriğe dönüştürür. Gezici, üzerindeki birçok donanımla birlikte Mars yüzeyine inecek. Minik bir laboratuvara benzer olan aracın üstündeki yüksek teknoloji donanımlardan bahsetmek gerekirse:
- Mastcam-Z adına sahip bir gelişmiş kamera sistemi yüzey minerallerini incelemek için kullanılır.
- MEDA adında, atmosferik olayları (rüzgar hızı, basınç ve nem) incelemek için kullanılan bir sensör bulunur.
- MOXIE, yardımcı araçlardan daha çok görevin amacına yönelik CO2’den nasıl oksijen ve yakıt üretilebileceğini araştırmaya çalışan bir deney aracıdır.
- PIXL, yine bir kamera olmakla beraber kimyasal elementleri tanımlamak için toprak örneklerinde çekim yapan bir kameraya sahip olan araçtır.
- RIMFAX, yüzey altında jeoloji haritası çıkaran bir araçtır.
- SHERLOC, bir lazer ve kamera kullanarak su, organik maddeleri ve mineralleri avlamak için kullanılan araçtır.
- SuperCam, organik bileşikleri aramak için kaya ve toprağı lazer yardımıyla inceleyen bir kameradır.
- Perseverance’in dostu Ingenuity, 1.8 kg ağırlığına sahip minik bir helikopterdir. Tekerlekli aracın ulaşamadığı yerlere ulaşabilecek ve 13 megapiksel kamerası ile kayıt yapacak.
- En son olarak da Perseverance’nin kalbi MMRTG güç kaynağı, aracın üstünde bulunan araçlar ve donanımlardır.
Toprak ve Kaya Örnekleri Alan Araç Bu Örnekleri Dünya’ya Nasıl Teslim Edecek?
Onlarca yıldır bilim adamları, Mars’taki toprak ve kaya örneklerini Dünya’ya getirme üzerinde çalışıyorlar. Dünya üzerinde Mars’a gönderilemeyecek kadar büyük ve karmaşık aletlerle araştırmalar yapılabilir. Önceden gönderilen araçlarda Mars yüzeyinde ufak çapta deneyler yapılmaktaydı. Toprak örnekleri, Dünya’ya Perseverance sayesinde gelebilecek.
Mars Dönüş Projesi olarak bilinen program uygulanacak. Tüpleri almak ve Mars’a inmek için ayrı bir görev gönderilecek. İniş yapacak olan diğer araç, robotik bir kolla içlerinde örnekler bulunan tüpleri Mars Tırmanma Aracı (MAV) adı verilen bir rokete aktaracak. MAV roketi Mars atmosferinden çıkınca Mars yörüngesine oturacak. Gerekli hesaplamalar sağlandıktan sonra roket ufak bir mekik sayesinde içinde bulanan tüpleri yavaşça Dünya’ya doğru fırlatacak. Örnek tüpler muhtemelen 2031 yılında Dünya’ya ulaşacak.
Diğer Mars görevlerinde kullanılan araçlardan çok daha yetenekli olan Perseverance aracı NASA’nın Mars için umudu oluyor. Gerçekten adına layık şekilde yapılan araç, birçok bilim adamının yüzünü güldürdü. Deney tüplerinin Dünya’ya gönderilmesi ya da CO2’den yakıt ve oksijen elde etmenin yollarını bulmayı amaçlayan araç, bundan sonra gönderilecek olan araçlara büyük bir ilham kaynağı olacak.
