Mavi ışık, gelişen teknoloji ile birlikte hayatımızda yer edinen kavramlar arasında yer almaktadır. Mavi ışık sorusunun kısa cevabı, ekranlardan yansıyan zararlı ışık kaynağıdır demek yeterli olacaktır. Peki, teknoloji şirketleri bunun önüne geçmek için bir hamle yapıyor mu? Mavi ışık filtresi nedir?
Tabii ki teknoloji devleri de bu zararın ve kaynağının farkındalar. Bu nedenle mavi ışık konusunda önemli ölçüde önlemler alıyorlar. Bunlardan birisi de mavi ışık filtresi oluyor. Biz de bu yazımızda sizlere, mavi ışık hakkında bilmeniz gerekenleri aktaracağız.
İçeriğimize mavi ışık nedir konusuyla giriş yapacağız. Ardından, mavi ışığın en büyük düşmanlarından birisi olan “mavi ışık filtresi nedir” konusunda sizleri bilgilendireceğiz. Hangi cihazlarda mavi ışık filtresi var ve bu filtreyi nasıl açabilirsiniz noktalarına da parmak basacağız.
Tüm bunlara ek olarak mavi ışığın zararları konusunda da birkaç noktaya değineceğiz. Mavi ışığın insan vücuduna etkilerinden bahsedeceğiz. Şimdi lafı uzatmadan “mavi ışık nedir” konusuna bir bakalım.
İçindekiler
Mavi Işık Nedir?
İnsanoğlunun görebildiği ışıklar dalga boyu ve enerjiye sahiptir. Mavi ışık da bu kategoride yer alır. Yani mavi ışığı görünür ışık olarak ifade etmek yanlış olmayacaktır. Ancak mavi ışığın çok önemli bir farkı bulunmaktadır. Tüm görünür ışıklar arasında mavi ışık, en yüksek enerjiye sahip olanıdır.
Spektrumun en yüksek enerjili ışığının diğerlerinden daha değişik etkilere sahip olduğunu tahmin etmek güç değil. Bu yüksek enerjisi nedeniyle mavi ışık, diğer görünür ışıklardan çok daha tehlikelidir. Hatta göz ve beyinde, dolaylı ya da doğrudan ciddi hasarlar oluşturma potansiyeline sahiptir.
Mavi ışığın detaylarını açıklamak için biraz daha ayrıntılı bilgilere bakmak gerekir. Spektrumdaki diğer ışıkları ve mavi ışığı anlamak, konu hakkında detaylı bilgiye kavuşmayı sağlayacaktır.
Görünür Işık Spektrumu
Görünür ışıktaki tüm dalga boylarının birleşmesi sonucunda beyaz ışık ortaya çıkar. Güneşli bir günde herhangi bir engele takılmadan (bulut, sis vb. engeller) dünyaya ulaşan ışıklar, beyaz ışık olarak ifade edilmektedir.
Tüm dalga boylarına sahip olması nedeniyle beyaz ışığın içinde farklı renkler yer almaktadır. Dalga boyuna göre ayırdığımızda bu renkleri görmek mümkün. Beyaz ışığın içindeki ana renkler ise; yeşil, kırmızı, sarı, turuncu ve tabii ki mavidir. Tüm bu renkler kendi tonlarına ve dalga boylarına sahiptir. Birleşimleri ise beyaz ışığı oluşturur.
Farklı dalga boylarına sahip olmaları hem rengi hem de enerjiyi ifade eder. Eğer bir ışığın dalga boyu kısa ise çok daha fazla enerjiye sahip olduğunu söylemek mümkün. Aynı şekilde ışık, uzun dalga boyundaysa daha düşük enerjiye sahiptir.
Görünür ışık spektrumunda en yüksek enerjili ışık, mavi ışıktır. Bu da onu en düşük dalga boyuna sahip ışık yapar. Kırmızı ışık ise en düşük enerjili ışıktır. Yani, en yüksek dalga boyuna sahip olan ışık, kırmızı ışıktır.
Bu ışıkların dalga boyları nanometre ile ölçülmektedir. Görünür ışık spektrumu, 380 nanometreden 700 nanometreye kadar uzanmaktadır. Yani mavi ışıktan kırmızı ışığa kadar yol alır. Mavi ışığın öncesinde ultraviyole (morötesi) ışıklar yer alırken kırmızı ışığın ötesinde kızılötesi ışıklar bulunur.
Elektromanyetik Radyasyon Türleri
Tüm bu bahsettiğimiz renkler, aslında görünür ışık kaynaklarının üyeleridir. Görünür ışık ise elektromanyetik radyasyon türlerinden yalnızca biridir. Hem doğal hem de yapay olarak üretilen bu ışık türü, dalgalar halinde hareket eder.
İnsanlar tarafından görülemeyen diğer elektromanyetik radyasyon türleri ise; radyo dalgaları, mikrodalga, kızılötesi, ultraviyole (morötesi) ışık, X (röntgen) ışını ve gamma ışınıdır. Adından da anlaşılacağı üzere kızılötesi ve ultraviyole ışık arasında yer alan görünür ışıklar, insanların görebildiği tek elektromanyetik radyasyon türüdür.
Mavi Işık Spektrumu
Elektromanyetik radyasyon ve görünür ışık türlerine göz gezdirdikten sonra sıra mavi ışığın detaylarına inmeye geldi. Mavi ışığın 380 nanometre dalga boyuna sahip olduğunu belirtmiştik. Daha detaylı açıklamak gelirse 380 ile 500 nanometre arasında mavi ışığın varlığını görmek mümkün.
Mavi ışığı üç farklı kategoriye ayırabiliriz. Bunlar mor ışık, mavi-mor ışık, ve mavi-turkuaz ışık olarak adlandırılabilir. Işıkların dalga boylarına bakıldığı zaman aradaki renk geçişlerini görmek de mümkün.
Yüksek enerjili ışıkların insanlar için zararlı olabilecek potansiyele sahip olduğunu biliyoruz. Bu nedenle mavi ışık kategorileri arasında zararlı olarak adlandırılan kısım mor ışık ve mavi-mor ışık oluyor. Bu iki kategorinin dalga boyları sırasıyla 380-410 nanometre ve 410-455 nanometre olarak ifade ediliyor.
Genel olarak bakacak olursak 380-455 nanometre arasındaki ışıklar, insan gözü için zararlı olarak nitelendiriliyor. Ancak tüm mavi ışıklar kötü ve zararlı demek tabii ki mümkün değil. Enerji azaldıkça mavi ışıklardan da faydalanmak mümkün hale geliyor.
Mavi-turkuaz ışınlar (455-500nm), daha düşük enerji ile insanların en önemli süreçlerinden birisine destek sağlıyor. Bu ışık, sağlıklı bir uyku düzeni oluşturmaya yardımcı olması yönüyle “yararlı” mavi ışık olarak adlandırılabiliyor.
Buna ek olarak, tahmin edebileceğiniz gibi mor ışığın ötesindeki ışıklar da insanlar için zararlı. Morötesi dediğimiz ve görünür ışıktan çok daha kısa dalga boylarına sahip UV ışınlarının, hem cilde hem de gözlere zararlı olduğu kanıtlandı. Bu nedenle, mavi ışıktan çok daha zararlı olduklarını belirtmek gerek.
Mavi Işığın Zararları
Elektromanyetik radyasyon, görünür ışık ve tabii ki mavi ışığın detaylarını bu şekilde açıklamak mümkün. Peki mavi ışığın zararları nelerdir?
Dijital ekranlardan ortaya çıkan ışıklar arasında önemli ölçüde mavi ışık da yer almaktadır. Güneşten gelen mavi ışıkların insan gözü için zararlı olması ise bu konudaki şüpheleri çoğaltmıştır. Böylece dijital ekranlardaki mavi ışığın zararlı olup olmadığı konusundaki araştırmalar ortaya çıkmıştır.
Şimdilik daha çok araştırmaya ihtiyaç duyulsa da mavi ışığın bazı önemli sorunlara yol açtığı tahmin edilmektedir. Bunların arasında kuru ve tahriş olmuş gözler, bulanık görme gibi problemler yer alıyor. Ayrıca yoğun ekran kullanımı siber rahatsızlığı da tetiklemektedir.
Bundan daha fazlasının da olabileceği ortaya çıkmıştır. Fototoksisite isimli rahatsızlık, uzun süre boyunca belli dalga boylarına maruz kalma sonucunda retinaya zarar vermektedir. Ancak bunun önüne geçebilecek önemli bir önlem var. O önlem de mavi ışık filtresidir. Filtre sayesinde bu rahatsızlığın verdiği hasarın önemli ölçüde azaldığı görülmüştür.
Mavi ışığın, fotoreseptör hücrelere toksik moleküllerin salgılanmasını tetiklediği bir araştırmada mevcuttur. Daha sonrasında toksik maddeler, sarı nokta rahatsızlığını tetikleyebilir.
Mavi ışık yalnızca göz rahatsızlıklarına değil, aynı zamanda uyku konusunda da önemli sorunlara yol açmaktadır. İnsanların uyku düzenini ayarlayan sirkadiyen ritim, dijital ekranlardan gelen mavi ışık nedeniyle bozulabilir. Yapılan araştırmalar, dijital ekrana birkaç saat bakmanın bile uyku hormonu melatoninin salgılanmasını azalttığını (hatta kimi zaman durdurduğunu) göstermiştir.
Tüm Mavi Işıklar Kötü müdür?
Genel kanının aksine mavi ışık tamamen zararlı bir ışık türü değildir. Daha önce de bahsettiğimiz gibi bilim insanları tarafından “yararlı” mavi ışık olarak adlandırılan bir dalga boyu aralığı da bulunmaktadır. Ayrıca mavi ışığın tamamen zararlı olması, insanlar için bir işkence haline gelebilirdi.
Bunun en önemli nedeni mavi ışığın neredeyse her yerde olmasıdır. Güneşten gelen mavi ışık, bilgisayarlar, telefonlar, LED ışıklar ve daha nicesi. Gözünüzün gördüğü her yerde mavi ışığın bulunma ihtimali mevcuttur.
Hatta, gökyüzünü mavi hale getiren unsur da mavi ışıklardır. Spektrumda yer alan diğer ışık türlerine kıyasla daha rahat dağılan mavi ışık, atmosferdeki hava ve su moleküllerine çarparak yansır. Böylece, bulutsuz bir havada gökyüzü mavi renge bürünür.
Yararlı mavi ışık aralığı olarak adlandırılan 455-500 nanometre aralığındaki ışınlar, sirkadiyen ritmi düzenler. Ayrıca, uyanıklık seviyesini, biliş düzeylerini ve hafızayı artıracak etkilere de sahiptir. Bu nedenle mavi ışıktan %100 korunmak pek de iyi bir tercih olmayabilir. Mavi ışık filtresi ile bu yüzdeyi ayarlamak mümkündür. Peki, mavi ışık filtresi nedir?
Mavi Işık Filtresi Nedir?
Görünür ışık spektrumu, elektromanyetik radyasyon ve mavi ışıklar hakkında oldukça önemli bilgilerin ardından bu konuda yapabileceklerimize geçebiliriz. İçeriğimizin başında belirttiğimiz gibi mavi ışık, teknoloji devlerinin de dikkatini çekmiştir.
Dijital ekranlardan çıkan mavi ışık, özellikle uyku problemleri ve göz sağlığı için büyük bir tehlikedir. Ancak günümüzde birçok cihazda bulunan gece modu, mavi ışık filtresi ya da Night Shift gibi özelliklerle bunun önüne geçmek mümkün hale gelmiştir. Peki mavi ışık filtresi ile sağlanan yarar nedir?
Bu modlar, telefondan çıkan ışığın rengini daha sıcak renklerle değiştirir. Spektrumdaki daha uzun dalga boyuna sahip (kırmızıya yakın taraf) renkler ile mavi ışığın daha az kullanıcıya ulaşması sağlanır. Bu spektrum değişikliği aynı zamanda mavi-turkuaz ışık türünün de yayılmasını ve uyku düzenine yardımcı olmayı sağlar.
Mavi ışık filtresini kullanırken dikkatli olunması gereken birkaç nokta vardır. Eğer gece modunu açtıysanız, ekran renginin ciddi anlamda değişikliğe uğradığını göreceksiniz. Bu nedenle bunu sürekli açık tutmak yerine zamanlayıcı ile çalıştırmak daha iyi sonuç almanızı sağlayacaktır.
Çünkü, sabah saatlerinde gece modunu kullanmak, ekranınızdan aldığınız verimi düşürecektir. Bu nedenle böyle bir hamleye ihtiyacınız olup olmadığını düşünün. Bütün gün ekranınızı kırmızıya yakın bir tonla kullanmak cihazınız için zararlı olabilir. Özellikle aydınlık ortamlarda ekranı görmeniz fazlasıyla zorlaşacaktır.
Buna ek olarak bazı gece modları, spektrumun hangi tarafında kalmayı istediğinizi ayarlama imkânı sunuyor. Manuel olarak ekran ışığının rengini değiştirebilirsiniz. Böylece, ekranınızın yoğun bir şekilde kırmızı olması yerine maviye biraz daha yakın bir renkte olmasını seçmek mümkün.
Mavi Işık Filtresi Nasıl Açılır?
Mavi ışık filtresi nedir sorusundan sonra en önemli konu ise mavi ışık filtresinin nasıl açılacağıdır. Piyasada birçok teknolojik cihaz olduğu için hepsinin yöntemini anlatmak burada pek mümkün değil. Bu nedenle en çok kullanılan işletim sistemleri ve telefonlarda nasıl açacağınızı sizler için anlatacağız.
Eğer cihazınızda bir gece modu yer almıyorsa, uygulama mağazanızdan bir aplikasyon edinebilirsiniz. Bu uygulamalar da ekranınızın rengini değiştirebilir. Ayrıca, cihazınızın detaylı ekran ayarlarında RGB dengesini elle ayarlayabileceğiniz bir menü de bulunuyor olabilir. Bunun için ekran ayarlarını incelemenizde fayda var.
Samsung’da Mavi Işık Filtresi Nasıl Açılır?
Samsung marka bir telefon ya da tablet kullanıyorsanız mavi ışık filtresini açmak için birkaç basit adımı gerçekleştirmeniz gerekiyor.
- Öncelikle cihazınızın Ayarlar kısmına ulaşın.
- Daha sonra Ayarlar menüsünde yer alan Ekran seçeneğini seçin.
- Burada yer alan Mavi ışık filtresi seçeneğini aktifleştirin.
- Eğer Mavi ışık filtresi’nin üstüne dokunursanız detayları da ayarlamanız mümkün. Bunların arasında filtrenin yoğunluğu, zamanlayıcı gibi özel ayarlar da mevcut.
Tüm bunların ardından mavi ışık filtreniz aktif hale gelecektir.
iPhone’da Mavi Işık Filtresi Nasıl Açılır?
Ülkemizde de fazlasıyla tercih edilen markalardan birisi Apple’dır. Apple, telefon, tablet ve bilgisayarlarında Night Shift isimli özelliği kullanmaktadır. Bu özellik ile ekrandan gelen mavi ışığın yoğunluğunu azaltabilirsiniz. Bu adımları iPad ve iPod Touch’ınızda da kullanabilirsiniz.
- Night Shift özelliğini açmak için öncelikle Ayarlar menüsüne ulaşın.
- Daha sonra Ekran ve Parlaklık seçeneğine dokunmalısınız.
- Ekranın biraz altında Night Shift seçeneğini göreceksiniz. Bu seçeneğe dokunun.
- Daha sonrasında isterseniz gece modunu hemen açabilir isterseniz de zamanlayıcı kurabilirsiniz. Ayrıca, ışık spektrumundaki rengi de ayarlamanız mümkün.
Windows 10’da Mavi Işık Filtresi Nasıl Açılır?
Mavi ışık filtresi kullanabileceğiniz bir diğer işletim sistemi de Windows 10’dur. Windows 10’da bu özelliğin ismi, gece ışığı olarak geçmektedir. Gece ışığını açmak için birkaç basit adımı tamamlamanız yeterlidir.
- Öncelikle cihazınızın Ayarlar menüsüne ulaşın.
- Bu menüde karşınıza çıkacak Sistem seçeneğine tıklayın.
- Karşınıza çıkacak pencerenin sol tarafında yer alan ayarlardan Monitör ayarlarını seçin.
- Burada Gece ışığı ve Gece ışığı ayarları seçeneklerini göreceksiniz. İsterseniz hemen aktif hale getirebilirsiniz. Ayrıca Gece ışığı ayarları ile zamanlayıcı da kurmak mümkün. Hatta gece ışığının, gün doğumu ve gün batımına göre otomatik olarak açılmasını bile sağlayabilirsiniz. Ancak bu özellik için konumunuzun açık olması gerekmektedir.
- Bu özelliği açmanın kısa bir yolu ise İşlem Merkezi’ni kullanmaktır. Ekranın sağ alt tarafında bildirimlerin yer aldığı menüde de Gece ışığı seçeneğini aktif hale getirip özelliği kullanabilirsiniz.
Mac Modellerine Mavi Işık Filtresi Nasıl Açılır?
Night Shift özelliği yalnızca iPhone ve iPad’de yer almamaktadır. Apple, aynı zamanda bilgisayarlarında da bu özelliğin bulunmasını sağlıyor. Birkaç basit adımla Mac cihazınızda Night Shift’i açmak mümkün:
- Öncelikle Apple menüsüne ve Sistem Tercihleri’ne tıklayın.
- Daha sonrasında Ekranlar menüsüne ulaşın.
- Burada yer alan sekmelerden Night Shift’i seçin.
- Karşınıza çıkacak ayarlardan Night Shift’i zamanlayabilir, renk sıcaklığını ayarlayabilir ya da hemen açabilirsiniz.
Mavi ışık hakkında hazırladığımız rehberimiz burada sona eriyor. Sizler de mavi ışıkla alakalı sorularınızı ve görüşlerinizi aşağıdaki yorum bölümünden bizlerle paylaşabilirsiniz.
