HTML accesskey özniteliği, HTML 4.0 ile gelen global bir özniteliktir. Erişilebilirliği artırabilmek adına, geçerli HTML öğesine klavye kısayolu atanmasına yardımcı olur. HTML accesskey özniteliği modern tarayıcıların hemen hemen hepsi tarafından desteklenmektedir.
HTML accesskey özniteliği için, HTML standardında birden fazla boşluk ile ayırarak tuş atanabileceği belirtilse de hala daha birçok web tarayıcısı bu özelliği desteklememektedir. Bu sebeple her bir öğe için tek bir tuş atamasının yapılması en uygun seçenek olarak kabul görmektedir. Günümüz web tarayıcılarında birden fazla tuş ataması yapıldığında ilk tanımlanan kısayol tuşu geçerli olmaktadır. Birden fazla kısayol tuşu ataması mutlak suretle yapılacak ise en azından kullanırken bu durumun bilincinde olmak yararlı görünüyor.
İçindekiler
HTML accesskey Özniteliği Örneği ve Kullanım Şekli
HTML accesskey özniteliği bağlantı (HTML a etiketi), form veya düğme gibi öğelerde kullanılabilir. Kullanım şekli accesskey="x" şeklinde gerçekleştirilir. Örnekte belirtilen “x” klavyedeki herhangi bir tuş olabilir. HTML accesskey özniteliğinin kullanım şeklini gerçek hayat örneklerinde görebilmek için aşağıda yer alan bağlantı, form ve düğme örnekleri üzerinden gidebiliriz:
<!-- Birinci örnekte bağlantıya t tuşunu atıyoruz. -->
<a href="https://teknoloji.org/" target="_blank" accesskey="t">Teknoloji Haberleri</a>
<!-- İkinci örnekte formda bulunan e-posta kısmına geçmek için "p" tuşunu, formu göndermek için de "g" tuşunu atıyoruz. -->
<form action="gonder.html" method="post">
<label for="eposta">E-Posta</label>
<input type="email" id="eposta" accesskey="p">
<input type="submit" id="gonder" accesskey="g" value="Gönder">
</form>Web erişilebilirliği, işletim sistemleri gibi henüz bir standarda sahip olmadığı için, HTML accesskey özniteliğinin kullanım şekli de kullanıcının tarayıcısı ve işletim sistemine göre değişiklik göstermektedir. Aşağıda yer alan tablo popüler tarayıcı ve işletim sistemlerinde accesskey özniteliğinin nasıl kullanıldığını göstermektedir.
| Tarayıcı | Windows | Mac | Linux |
| Chrome | [Alt] + accesskey | [Control] [Alt] + accesskey | [Alt] + accesskey |
| Internet Explorer | [Alt] + accesskey | Geçerli değil | Geçerli değil |
| Safari | [Alt] + accesskey | [Control] [Alt] + accesskey | Geçerli değil |
| Opera | [Alt] + accesskey | [Control] [Alt] + accesskey | [Alt] + accesskey |
| Firefox | [Alt] [Shift] + accesskey | [Control] [Alt] + accesskey | [Alt] [Shift] + accesskey |
Yukarıda yer alan birinci örneğimizi baz alacak olursak; kullandığımız işletim sistemini Windows ve tarayıcı tercihimizi de Google Chrome olarak seçtiğimizde “teknoloji.org” adresine gidebilmek için klavyeden [Alt] ve “t” tuşlarına birlikte basmak gereklidir. Eğer Mozilla’nın popüler tarayıcısı Firefox’ı kullanıyor olsaydık bu işlemi yapmak için aynı anda [Alt] + [Shift] ve “t” tuşlarına basmamız gerekecekti.
HTML accesskey Özniteliği Kullanım Riskleri
HTML accesskey özniteliği web erişilebilirliği için çok iyi düşünülmüş bir konu olsa da şimdilik kullanımında bazı riskleri de beraberinde getiriyor. Klavye kısayolları denildiğinde her ne kadar akla ileri düzey bilgisayar kullanıcıları gelse de aslında bu kısayol özellikleri, kısıtlı kabiliyetleri olan kullanıcılar için tasarlanmıştır. Bu durum dikkate alındığında birazdan bahsedeceğimiz riskler, görme veya hareket kabiliyeti kısıtlı kullanıcılar için can sıkıcı durumlara sebebiyet verebilir.
- Bazı durumlarda tanımlanan accesskey değeri ile işletim sistemlerinin önceden tanımlanmış kısayolları ile çakışma ihtimali bulunmaktadır. Bu durumda kullanıcı istemeden farklı bir fonksiyonu çalıştırabilir.
- accesskey ile tanımlanan bazı tuşlar tüm kullanıcıların klavyesinde yer almayabilir. Örneğin Türkçe klavyesi olmayan bir kişi accesskey özniteliğine atanan “ğ” tuşunu kullanamaz.
- accesskey özniteliğine atanacak olan rakamlar, atandıkları öğe ile mantıksal bir bağ içerisinde değil ise kullanıcıda kafa karışıklığına sebebiyet verebilir.
- accesskey özniteliğinin varlığından haberdar olmayan kullanıcılar yanlışlıkla tanımlanan kısayolu kullanabilir. Bu sebeple mutlak suretle, eğer sitelerde accesskey var ise kullanıcıların bilgilendirilmesi gerekmektedir.
- Kullanıcıların alışmakta zorlanabileceği fonksiyon tanımları olabilir. Örneğin, “t” harfi atanan köprü bağlantısı direkt olarak ilgili adrese giderken, “p” ilgili alana odaklanmaya yaramaktadır. Bu duruma alışmak kullanıcıların zamanını alabilir.
HTML accesskey Özniteliği Kullanılmalı mı?
2020 yılı itibariyle yukarıda yer alan sebeplerden dolayı accesskey özniteliği çoğu geliştirici tarafından tercih edilmiyor. Bu sonuç elbette bu özniteliğin hiç bir zaman kullanılmaması gerektiği anlamına gelmiyor. Uygun ortamda, global düşünerek ve biraz planlı bir şekilde geliştirildiğinde accesskey özniteliği amacına uygun olarak sağlıklı bir şekilde görevini icra edebilir.
