İnsanlığın teknolojiye olan bağımlılığı arttıkça e-atık problemi de büyüyor. Elektroniklerin raf ömrünün kısalması ve daha fazla elektroniğin satın alınmasıyla e-atık üretimimiz hiç bu kadar fazla olmamıştı. Son verilere göre gezegenimizde 2019 senesinde yaklaşık 53,6 milyon ton e-atık üretildi. Bu sayının 16 yılda iki katına çıkacağı düşünülmekte. Peki e-atık tam olarak nedir?
İçindekiler
E-Atık Nedir?
E-atık/elektronik atık; artık istenmeyen, çalışmayan veya eskimiş ve kullanım ömürlerinin sonuna gelmiş elektronik ürünler için kullanılan terimdir. E-atık için kısaca, atılan herhangi bir elektronik ekipmandır diyebiliriz. Teknoloji oldukça hızlı bir yükselişte olduğu için, maalesef birçok elektronik cihaz birkaç yıllık kullanımdan sonra yenisiyle değiştiriliyor. Bu elektronik cihazların birçoğu; PVC, ağır metaller, plastikler, gazlar, kurşun, berilyum, cıva, kadmiyum gibi toksik kimyasallar üretmeleri sebebiyle oldukça tehlikelidir.
Yaygın e-atık malzemelerin bazılarını şu şekilde listeleyebiliriz:
- Elektrikli ocaklar
- Isıtıcılar
- Cep telefonları
- Akıllı telefonlar
- Sabit diskler
- DVD’ler
- Televizyonlar
- Stereolar
- Mikrodalgalar
- Bilgisayarlar
- Video oyun sistemleri
- Yazıcılar
- Görüntüleme ekipmanları
- Fotokopi makineleri
- Ev eğlence cihazları
- Uzaktan kumandalar
- Faks cihazları
- Akıllı saatler
Bugün sadece çalışmayı durduran veya eskimiş ürünler e-atık olarak kabul edilmiyor. Teknolojik gelişmeler o kadar baş döndürücü bir hızla ilerliyor ki artık hala çalışan pek çok elektronik cihaz da atılarak e-atık oluşturuyor. Bu tanım muhtemelen önümüzdeki yıllarda genişlemeye devam edecek. Akıllı ev ve akıllı şehir kavramlarını düşünelim. Eğer özverili geri dönüşüm gibi geçerli bir önlem alınmazsa e-atık problemi önüne geçilemez bir hal alacaktır.
E-Atıkların Yarattığı Tehlikeler
Modern elektronikler yer üstündeyken herhangi bir tehlike teşkil etmezler. Fakat bu cihazların birçoğu atıldıkları takdirde ; berilyum, kadmiyum, cıva ve kurşun gibi toprağı, suyu ve havayı tehdit edecek toksik maddeler salarlar. E-atıklar bir çöp sahasına gömüldüğünde toksik maddeler sahanın altındaki zeminde birikmeye başlar. Bu da toksik maddelerin yeraltı suyuna geçmesine sebep olur.
Yeraltı suyu çevredeki tatlı su kaynaklarına doğru hareket eder. Bu da toksik maddelerin hayvanlara ve insanlara taşınmasına sebep olur. Vahşi yaşam, maddelerin yüksek konsantrasyonu nedeniyle zehirlenmeler yaşar.
E-atık geri dönüşümü yapılırken ihmal edilen bazı durumlar da çevreye oldukça ciddi zararlar vermektedir. Tellerin ve kabloların metal geri kazanımı için yakılması hava kirliliğine neden olur. Geri dönüşüm süreci sırasında ekonomik değeri olmayan toksik kimyasalların basitçe atılması da yeraltı suyu ve toprağın zehirlenmesine sebep olmakta. Bu da yukarı da söylediğimiz gibi vahşi yaşamı ayrıca insanları ve tarımsal alanları kötü etkilemekte.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, sağlık riskleri e-atıklardan sızan toksik maddelerle doğrudan temastan da kaynaklanabilir. Bu atıkların karmaşık bileşimi ve hatalı kullanımı insan sağlığını olumsuz yönde etkiler. Giderek artan klinik kanıtlar özellikle Hindistan ve Çin gibi gelişmekte olan ülkelerde yüksek endişelere yol açmakta.
Toprağı, suyu, hayvanları, yani gezegeni, ayrıca bizi ve gelecek nesilleri korumak için e-atıklar konusunda alınması gereken bazı önlemler bulunuyor.
E-Atık Problemi için Ne Yapılabilir?
E-atık konusunda yapılabilecek ilk şey, kullanım ömrü dolmadan bir elektronik cihazı atmamanız olacaktır. Değiştirmek istediğiniz elektronik cihazları satabilir veya bağışlayabilirsiniz. Eğer çalışmıyor durumdaysa tamir etmeyi deneyebilirsiniz. Bu tarz küçük adımlar e-atık konusunda büyük bir değişiklik yaratabilir.
Bunun dışında hemen hemen tüm elektronik atıklar bir tür geri dönüştürülebilir malzeme içermektedir. E-atık konusunda yapılabilecek en doğru şeylerden biri özverili bir geri dönüşüm sürecidir. Cihazların içinde hala değeri olan parçaları kurtarmak ve yeni ürünler yapmak için bunları kullanmak, ayrıca zaten geri dönüştürülebilir olan cam, plastik gibi kısımları ayırmak kullanıcıların ve tesislerin izleyebileceği yollardandır.
Ayrıca devletler, bu cihazları çöplüklerin dışında tutarak ve onlara özel güvenli depolama alanları oluşturarak insan ve çevre sağlığını korumaya yardımcı olabilir. Bazı belediyelerin e-atıkları kabul eden birimleri bulunuyor. Bu birimlere ulaşarak e-atıklarınızı teslim edebilir böylece geri dönüştürüldükten sonra güvenli bir şekilde imha edilmesini sağlayabilirsiniz.
