Direnç nedir? Elektrik devrelerinin vazgeçilmezi olan direnç, terimsel anlam olarak, devrenin üzerinden elektrik akımı geçerken karşılaştığı zorluk anlamına gelmektedir. Farklı değerlere sahip onlarca çeşit dirençler bulunmaktadır.
İçindekiler
Direnç Nedir Ve Ne İşe yarar?
Birimi ohm (Ω)’ dur ve devrelerde ya da soru çözümlerinde R harfi ile temsil edilir. Elektrik enerjisi direnç üzerinde ısıya dönüşerek enerjisini harcar. Direnç devrelerde 2 çeşit sembolle gösterilir.
- Dirençler devrelerde üzerinden geçen akımı sınırlar ve belli bir değerde tutar. Böylelikle fazla akımın devreye ve elemanlara zarar vermesi önlenmiş olur.
- Devrenin besleme gerilimini bölüp küçülterek diğer elemanların çalışmasını sağlar.
- Hassas devre elemanlarının yüksek akımdan zarar görmesini engeller.
- Yük (alıcı) görevi yapar.
- Bazı devrelerde ısı enerjisi elde edilmesi amacı ile kullanılır.
Seri Bağlı Direnç
Yukarıdaki resimde 3 adet direncin yan yana bağlı oldukları görülmekte. Seri bağlantıda her direncin üzerinden (direnç değerleri farklı olsa bile) eşit miktarda akım geçer. Seri bağlı dirençlerde eşdeğer direnci bulabilmek için tüm dirençler toplanır:
RT = R1 + R2 + R3
Paralel Bağlı Direnç
Resimde görüldüğü gibi A ve B terminalleri arasında kalan R1, R2 ve R3 dirençleri birbirleriyle paralel olacak bir şekilde bağlanmıştır. Bu şekil bağlantılarda dirençlerin gerilimleri birbirine eşittir.
VR1 = VR2 = VR
Eşdeğer direncin paralel devrelerdeki formülü ise şu şekildedir:
1/RT = 1/R1 + 1/R2 + 1/R3
Yapıldığı malzemeye göre dirençler
Film Direnç (İnce Tabakalı Dirençler)
Bu çeşitteki dirençler, elektrik akımına tepki gösteren bir maddenin çevresine seramik bir çubuğun etrafına kaplanmasıyla oluşur. Film dirençler de kendi içinde çeşitlere ayrılır. Bunlar;
- Metal oksit film dirençler
- Metal cam karışımı film dirençler
- Karbon film dirençler
- Metal film dirençler
- Cermet (seramik-metal) film dirençler
Karbon Karışımlı Direnç
Bu çeşitteki dirençler, film dirençlerdeki yapıdan farklı olarak, toz halindeki karbonun dolgu maddesi ve reçineli tutkal ile karışımından üretilir. Tolerans değerleri yüksektir ve değerleri eskidikçe değişir. Genel olarak küçük akımlı devrelerde kullanılan karbon karışımlı dirençler, güçleri 1/10 – 5 W arası değişiklik göstermektedir.
Tel sarımlı (Taş) Dirençler
Konstantan, tungsten, manganin, krom-nikel, nikel-gümüş vb. maddelerden üretilmiş tellerin ısıya dayanıklı bir madde (porselen, bakalit, amyant vb.) üzerine sarılması ile üretilen dirençlerdir. Tel sarımlı (taş) dirençler çok güçlü olduklarından dolayı yaydıkları ısı da yüksektir. Uygun olarak yüksek akım çeken devrelerde kullanılır. Güçleri 2 W – 225 W arasındadır.
Güçleri Ayarlanabilen Dirençler
Trimpot
Trimpot’un ayarları bir ince uçlu bir tornavida ile yapılır. Devre direnci bir ya da birkaç kez ayarlandıktan sonra sabit bırakılan dirençlerdir.
Potansiyometre
Belirli bir noktadan geçen elektrik seviyesini ayarlamak için kullanılır. Ayarlama, resimdeki kolu saaat yönünde ya da saat yönünün tersinde döndürerek yapılır. Pot olarak da anılır.
Reosta
Büyüklükleri potansiyometre ve trimpottan büyük olup, yüksek güçlü akım içeren devrelerde kullanılır. Reostanın ayarı el ile yapılır.
Değişken Dirençler
Termistör (Termistans) (NTC – PTC)
Isı ile değerleri değişen bir dirençtir. Sıcaklık sabitine göre kendi içlerinde 2’ye ayrılır: Negatif ısı katsayılı direnç (NTC), pozitif katsayılı direnç (PTC)
NTC Direnç
Isındığında değerleri düşen devre elemanlarıdır. Yani sıcaklığı artarsa direnci azalır. Germanyum, silikon ve metal oksit gibi maddelerden yapılır.
PTC Direnç
Isındığında değerleri artan devre elemanlarıdır. Yani sıcaklığı artarsa direnci değeri artar, sıcaklık azalırsa direnci düşer.
Fotodirenç (LDR)
Işık miktarına göre direnci değişen LDR, karanlıkta yüksek direnci olurken ışıklı bir ortamda düşük bir direnci olmaktadır.
