Challenger Uzay Mekiği, 1986 senesinde Florida’daki Cape Canaveral Hava Kuvvetleri İstasyonu’ndan kalktıktan yaklaşık 73 saniye sonra alev aldı ve gemideki 7 mürettebatın ölümüne sebep oldu. Peki bu facia nasıl yaşandı?
Challenger, adını tarihe yazan bir uzay mekiğiydi. İlk uçuşunu 1983 senesinde gerçekleştiren mekik, ayrıca uzaya ilk Amerikalı kadın ve ilk siyahi astronotu ulaştıran araç da oldu. Verilere göre mekik uzayda toplamda; 62 gün, 7 saat, 56 dakika ve 22 saniye geçirdi. Ta ki 10. uçuşuna kadar.
Challenger’ın 1986’da yaşadığı facia NASA’nın ilk uzay mekiği felaketi olarak tarihe geçecekti. 1986’daki bu uçuş Uzaydaki Öğretmenler Projesi’nin ilk adımıydı. Ve bu proje aracılığıyla uzaya ilk defa sivil bir öğretmen yani eğitimli astronot olmayan birisi gönderiliyordu. 11.000’den fazla öğretmen içinden seçilen Christa McAuliffe, uzaydan Dünya’daki çocuklara ders vererek uzay yolculuğunun normal ve erişilebilir hale geldiğinin sinyalini verecekti. O sabah mürettebatın aileleri de dahil olmak üzere yüzlerce insan mekiğin kalkış alanında bekliyor, binlerce insan ise televizyonlarından bu tarihi ana şahitlik ediyordu.
Mürettebat toplamda 7 kişiydi. Soldan sağa sayacak olursak: öğretmen Christa McAuliffe ve astronotlar Gregory Jarvis, Judith Resnik, Dick Scobee, Ronald McNair, Mike Smith, Ellison Onizuka.
Kaza Nasıl Gerçekleşti?
Challenger, 28 Ocak 1986 günü, Doğu saatiyle öğlen 11:38’de kalkışa geçti. 28 Ocak sabahı oldukça soğuktu ve sıcaklıklar donma noktasının altına düştü. Mekiğin mühendislerinden bazıları bu kadar düşük sıcaklıklarda katı roket iticilerindeki mühürlerin sorun yaratmasından endişe duyuyordu.
Kalkıştan 73 saniye sonra, mekik yaklaşık 46.000 fit yani 14.000 metre yükseklikteyken alev almaya başladı. Bu medya tarafından patlama olarak nitelendirilse ve öyle görünse de sonraki araştırmalar bunun yanlış olduğunu göstermekteydi. Mekiğin sağdaki roket güçlendiricisinde bulunan, kalkış sırasında sızıntıları engellemek için tasarlanmış bir conta donma sıcaklığının altındaki hava yüzünden zayıfladı. Böylece bulunduğu delikten sıcak gaz akmaya başladı. Ortaya çıkan sıvı oksijen ve hidrojen seli, parçalanmalara ve çökmelere sebep oldu. Sonrasında ise patlama olduğu düşünülen ateş topunu yarattı.
Yakıt deposu çöktükten sonra Challenger, alev almış bir şekilde yukarı doğru hareket etmeye devam etti. Fakat yakıt deposunun çökmesi ve altındaki güçlendiricilerin inaktif olmasıyla mekik yörüngesi kısa sürede parçalanmaya başladı. Mürettebat ve mekiğin bütün parçaları 65.000 fit yükseklikten Atlantik Okyanusu’na doğru inişe geçti.
Kaza Anından Sonra Yaşananlar
Mürettebatın, mekiğin dağılmasından sağ çıktığı fakat kabin basıncı ve oksijen yetersizliği nedeniyle bilinç kaybı yaşayarak öldükleri düşünülüyor.
Kazanın yaşanmasının ardından ilk dakikalarda NASA’nın gemileri olay yerine doğru harekete geçti. Ayrıca bir arama kurtarma uçağı da kaza yerine sevk edildi. Fakat bu aşamada enkaz okyanusa düşmeye devam ettiği için, hem uçak hem de gemiler bir süre etki alanının dışında tutuldu. Yaklaşık bir saat sonra ise arama kurtarma güçleri çalışmalara başladı.
7 Şubat’a kadar çalışmalar NASA adına Savunma Bakanlığı tarafından yönetildi. Sonrasında ise işi, Arama Kurtarma ve Yeniden Yapılandırma Ekibi devraldı. Okyanusun derinliklerinde yapılan çalışmalar sonucu 7 mürettebatın tümünün cansız bedenlerine ulaşıldı.
Kaza ve çalışmalar sonrası içlerinde Neil Armstrong’un da bulunduğu bir başkanlık komisyonu toplanarak mekik ile ilgili yapılan hatalar konuşuldu. NASA ilerleyen yıllarda mekikte teknik değişiklikler yaptı ve programa 1988 senesinde yeniden başladı. 1986’da yaşanan bu facia sonrası uzaya bir sivili yollama fikri, 2007 senesinde Barbara Morgan’ın uçuşuna kadar, yani yaklaşık 21 yıl rafa kaldırıldı.
Artık her Ocak ayında NASA, Challenger mürettebatını anıyor. Kaza sonrası mürettebat aileleri üyeleri, öğrencilerin simüle edilmiş uzay görevlerine katılabileceği bir Challenger Uzay Bilimi Eğitim Merkezi kurdu. Kennedy Uzay Merkezi’nde 2015’te açılan sergide ise Challenger’ın son görevinden kalan enkazlar sergileniyor. Bu trajik kaza anını izlemek isterseniz aşağıdaki videoya göz atabilirsiniz.
