Günlük hayatta kullanılan ürün sayısı her geçen yıl artmaktadır. Dolayısıyla, çok sayıdaki ürünün birbirinden ayırt edilmesi ve satış işlemlerinin hızlı şekilde gerçekleştirilmesi oldukça önemlidir. Bu gibi gereksinimlerin yerine getirilmesinde barkodlar büyük kolaylık sağlamaktadır. Bu yazımızda, birçok alanda işlem sürecini kolaylaştıran barkodları ve barkod okuyucuların çalışma mantığını inceledik.
İçindekiler
Barkod Nedir?
Barkod, ürünlerin üzerinde bulunan, siyah ve beyaz renkli paralel çubuklardan meydana gelen görüntüdür. Barkodlar aracılığıyla ürünler kolaylıkla tanımlanabilir. Barkodlar, perakende satışın bir parçası olarak veya depolarda envanter yönetimi ve kontrolü gibi görevlerde kullanılmaktadır.
Barkod Okuyucu Nedir?
Barkod okuyucu, barkodun içerdiği bilgileri okuma ve veri tabanına iletme işlevini üstlenen elektronik cihazdır. Veri tabanına iletilen bilgiler kullanılarak, ürün çok kısa sürede tanımlanır.
Barkod Okuyucu Nasıl Çalışır?
Geleneksel barkod okuyucular başlıca; ışık kaynağı (LED, lazer), fotoelektrik hücre ve elektronik devre bileşenlerinden oluşmaktadır.
Yukarıdaki şekil üzerinden barkod okuyucunun çalışma mantığını inceleyelim.
- Bir ışık kaynağı aracılığıyla lazer ışınları barkoda gönderilir.
- Lazer ışınları, barkodda bulunan siyah ve beyaz bölümlerden yansır.
- Barkoddan yansıyan ışınlar, fotoelektrik hücre tarafından algılanır. Fotoelektrik hücre, barkod üzerinden yansıyan ışınları elektrik enerjisine çevirir. Bu sayede hangi bölgenin siyah, hangi bölgenin beyaz olduğu algılanır.
- Algılanan siyah ve beyaz bölgeler, bir elektronik devre yardımı ile ikilik sayı sistemine dönüştürülür. İkilik sayı sistemine dönüştürme işleminde siyah bölgeler lojik 0 (kapalı) değerini alırken, beyaz bölgeler ise lojik 1 (açık) değerini alır.
- İkilik sayı sistemindeki kod, barkod okuyucunun bağlı olduğu bilgisayara veya tablete gönderilir. Bu kod, veri tabanındaki bilgilerle karşılaştırılır ve ürün bilgileri bilgisayar veya tablet üzerinden kullanıcıya sunulur.
Evrensel Ürün Kodu (UPC) Nedir?
Evrensel ürün kodu, genellikle barkodların alt kısmında bulunan, ürünün tanımlanmasına yardımcı olan koddur. Her ürün tipinin kendine özgü evrensel ürün kodu bulunmaktadır. Evrensel ürün kodu 12 sayıdan oluşmaktadır. Kodu oluşturan 12 sayı, 3 bölmeye ayrılmakta ve her bölme farklı amaçlara hizmet etmektedir.
İlk altı haneden oluşan kısım, ürünün üreticisi ile ilgili bilgileri içermektedir. Aynı üretici tarafından üretilen ürünlerin, evrensel ürün kodlarının ilk altı hanesi aynı olmak zorundadır.
Takip eden beş hane ise, ürünün kendisiyle ilgili bilgileri içeren kısımdır. Ürün numarası, her ürün tipi için özgün olmalıdır. Üreticiler, aynı numaranın başka ürünlerde kullanılmamasına dikkat etmelidir.
12 haneli kodun son basamağı ise kontrol işlemi içindir. İlk 11 hanedeki bazı sayılar toplanarak ya da çarpılarak elde edilir. Kontrol basamağı sayesinde kodun doğru olup olmadığı anlaşılır.
Evrensel ürün kodu sisteminden türetilen ve ülkelere göre değişiklik gösteren, farklı standartlar da mevcuttur. Ülkemizde ise, 13 sayıdan oluşan EAN13 standartı kullanılmaktadır.
Barkod Türleri
Günümüzde kullanılan barkodlar, bir boyutlu (1D) ve iki boyutlu (2D) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Bir Boyutlu Barkodlar
Bir boyutlu barkodlar; ürün tipi, boyutu, fiyatı ve rengi gibi basit bilgileri içerebilir. Yiyecek, içecek gibi, gündelik hayatta sıkça kullanılan ürünlerin birçoğunun üzerinde, bir boyutlu barkodlar bulunmaktadır.
İki Boyutlu Barkodlar
İki boyutlu barkodlar, bir boyutlu barkodlara göre daha karmaşık yapıdadır. Ürün tipi, boyutu, fiyatı ve rengi gibi bilgileri sunmasının yanı sıra, ürün görseli gibi gelişmiş bilgileri de içerebilir.
Barkod Kullanımının Avantajları
Barkodların asıl amacı satış ve işlem sürecini kolaylaştırmak olsa da, bunlar haricinde de avantajları bulunmaktadır.
Örneğin, barkodların kullanılması satış işlemlerinin daha hızlı gerçekleşmesine olanak sağlamaktadır. 12 karakterlik bir barkodun okunma ve bilgilerin kullanıcıya ulaştırılma süresi, bir insanın klavyede 2 tuşlama yapma süresine eşittir.
Öte yandan, bilgi girişlerinde insan faktörünün ortadan kaldırılması, hataların azaltılmasına da yardımcı olmaktadır. Bir insan tarafından klavyede yazılan her 1000 karakterde, ortalama 10 adet tuşlama hatası meydana gelmektedir. Barkod sistemlerinde ise, 3 milyon karakterde ortalama 1 adet hata meydana gelmektedir.
Barkodların depo veya ambar gibi çok sayıda ürünün bulunduğu yerlerde kullanılması da avantaj sağlamaktadır. Sistem gerçek zamanlı ve entegre olarak çalıştığından, depoda bulunan ürün sayısı ya da satışlarla ilgili bilgiler anlık olarak takip edilebilir.
Bununla birlikte barkod sistemlerini kullanmak oldukça kolaydır. Satış görevlisi, okuyucuyu barkodun üzerine doğrultarak ürün bilgilerini kolaylıkla elde edebilir. Bu sistemlerin kullanılması için, satış görevlilerinin konuyla ilgili eğitim almasına gerek yoktur.
