Yıldızlararası görevleri kadar ilgi çeken projelerin başında, Güneş sisteminin keşfi gelir. Başka gezegenler, başka takımyıldızlarının keşfi söz konusu olunca, yakından uzağa doğru gelişen merakı, insanı daha fazla bilmeye zorlar. Artemis görevi en yakın ile ilgilidir: yani proje, Ay’ı konu alıyor.
Artemis görevi ile NASA, Ay’ın yüzeyini keşfetmek için son teknolojiyi kullanarak Ay’a ilk kadın ve beyaz tenli olmaması şartıyla bir erkek astronot gönderecek. Nitekim ticari ve uluslararası işbirlikleri yapılan projeyle Ay’da ilk kolonileşme hareketleri başlayacak.
Bunun sonucunda uzayda daha büyük adımlar atmak için bilgimiz çoğalacak. İlk hedef, Mars’a insanlı uçuşlar yapmak olacak. Ay’da kolonileşme hareketinin asıl hedefi Mars’a giderken bir durak yaratmak.
Artemis’in yeni ve güçlü roketi, Uzay Fırlatma Sistemi (SLS) ile NASA’nın Cape Canaveral’deki Kennedy Uzay Merkezi’nden fırlatılacak. Sonuçta hedef, çeyrek milyon ötesi olacak. Geldikleri Orion uzay aracını Gateway’e (Geçit) kilitleyecek olan astronotlar, oradan Ay’ın yüzeyindeki insan iniş sistemine transfer olacaklar. Sonuç olarak Dünya’ya güvenli bir şekilde dönmek için yeniden Geçit’e gidecekler ve Orion’a binecekler.
2022 senesi itibariyle on yıl boyunca Ay’a çeşitli bilimsel ekipmanlardan oluşan teknolojik teslimatlar yapılacak ve yüzeye inişten önce iki adet öncül görev uçuşu gerçekleştirilecek. Öncelikle SLS ve Orion uzay aracını test etmek için mürettebatsız uçuş düzenlenecek. Bu görevin adı Artemis I olacak. Sonrasında insanlı uçuşa sıra gelecek ve bu görev Artemis II olacak. Sonrasında diğer görevlere sıra gelecek.
İçindekiler
Artemis İsminin Kökeni
Artemis adı, Yunan mitolojisinde Zeus ile Leto’nun kızıdır. Nitekim Phoebe diğer ismidir. Apollo’nun ikiz kız kardeşidir. Vahşi doğa, avcılık, okçuluk ve Ay tanrıçasıdır. Ayrıca savaş tanrısı Ares’in dostu ve en büyük Yunan tanrılarından biridir.
Kardeşi Apollon’dan bir gün önce doğmuş ve kardeşinin doğumuna şahit olup annesinin çektiği acıyı görmüştür. Böylece evlenmemeye karar vermiştir. Apollon, Güneşi; Artemis ise Ay’ı temsil eder. Hem Apollo hem de Artemis yay ve ok kullanırdı. Sonuçta Oklar güneş ve ay ışınlarının sembolü olmuştur.
Ay’ın Özellikleri
- Dünya’nın tek doğal uydusudur. Güneş Sistemi içindeki 5. Büyük doğal uydudur.
- Çapı 3474 km’dir.
- Ay’ın hacmi Dünyanın %2 si kadardır.
- Kütlesi Dünya’nın kütlesinden 81,3 kat küçüktür.
- Yerçekimi Dünya’nın 517’si kadardır.
- Ay, Dünya yörüngesindeki turunu 27 gün 7 saatte tamamlar.
- Ayın evreleri 29,5 günlük periyotlarda oluşur.
- Ay’ın yakınından geçen ilk yapay nesne Luna1’dir. Sovyetler Birliği tarafından fırlatılmıştır.
- Ay yüzeyine ilk temas Luna 2 ile olmuştur.
- Ay’ın görünmeyen karanlık yüzeyini ise Luna 3 fotoğraflamıştır. Bu uydular 1959 senesinde aktifti. Yüzeye ilk yumuşak iniş yapan Luna 9 ve yörüngeye giren ilk insansız araç ise Luna 10 olmuştur. Bu uydular 1966 senesinde fırlatıldılar.
- Ay’a ilk insanlı iniş, ABD’nin Apollo görevi ile mümkün olmuştur. ABD, bu programda 1969-1972 yılları arasında 6 başarılı iniş yaptı. Apollo, insanlı görevi başaran tek program olmuştur. Apollo görevinin bitişi ile doğrudan insanlar tarafından yapılan incelemeler da bitmiştir.
Ay’da Neler Yapacağız?
Artemis görevinde, asıl hedef her zaman Mars olacak. Fakat bilim insanları, bu misyonla Ay’ın yüzeyini de insanlı ve insansız şekillerde keşif etmeye çalışacaklar. Görev keşfi, Ay’ın güney kutbu ile başlayacak ve sonrasında astronotlar yeni koordinatlarda görev alacaklar. Nitekim güney kutbundan başlamasının sebebi, yakın zamanda o bölgede donmuş şekilde su izinin keşfidir.
Uzun süreli keşifler ile gerekli su ve kaynaklar için Ay araştırılacak. Böylece hem gezegenimiz hem de evren hakkında bilgimiz artacak. Uzun süreli insanlı uçuşların yolu açılacak. Sonuçta ilk insanlı hedef olan Mars görevine hazırlık yapılmış olacak. Ay görevi bu anlamda 3 seneye dek sürebilir.
Artemis Görevi
Artemis görevi sayesinde Mars da dahil olmak üzere gelecek keşifler için gereken yeni teknoloji, yetenek ve yaklaşımlar bilinecek. Sonuçta Ay’ı inceleyerek Dünya ve Güneş Sisteminin kökenleri ve tarihi hakkında bilgi sahibi olunacak.
ABD, ticari ve uluslararası ortaklıkları genişleterek küresel ekonomik etkisini artıracak ve Amerika’nın önderliğinde Ay’da stratejik bir insan varlığı oluşturulacak. Şimdiden projede yer alan şirketlerin bazıları şu şekilde: ESA, JAXA, CSA. Böylelikle bu görev, yeni nesle ilham olacak ve STEM kariyeri konusunda ilerleme gerçekleşecek.
Artemis Ekibi
NASA’nın Artemis programına Amerika’daki hemen hemen her eyalet dahil oldu. Bu eyaletler ve şirketler, Ay’da insan varlığı oluşturmak için sıkı bir şekilde çalışıyorlar. Bu görevler uzay ekonomisi için çok önemli çünkü bu girişimler yeni endüstriler ve teknolojileri besliyorlar. Böylece istihdam büyümesi desteklenip yüksek vasıflı işgücü talebi artıyor.
2024 de Ay’a İnsan İndirmek
Artemis göreviyle insanın Ay’a inmesi NASA’nın derin uzay ulaştırma sistemiyle mümkün olacaktır: Orion uzay aracı, SLS roketi, HLS ve modern bir uzay limanı içeren EGS tesisleri bu sistemin öğeleridir. Nitekim Orion uzay aracı, ESA tarafından geliştirilmiş ve dört kişilik mürettebata kadar insanlı operasyonlarda kullanılacaktır. SLS roketi ise Orion’u Ay’daki görevine göndermek için tasarlanmış ağır kaldırma roketidir.
Artemis I programı dâhilinde, Ay’ın yüzeyine çeşitli teknolojik ekipmanlar taşınacak. Sonrasında 2023 senesinde Artemis II ile SLS ve Orion insanlı uçuşlar gerçekleşecek. NASA ve ticari ortakları test uçuşları yapacak. NASA’nın amacı 2024 senesindeki Artemis görevi için gereken her türlü donanım, yazılım ve işletim sistemini sağlamak olacak.
Fırlatma Aracı
Uzay Fırlatma Sistemi (SLS)
Orjinal adı “Space Launch System” olan roketin adıdır. Saturn V’den bu yana inşa edilen ilk derin uzay roketidir. Ayrıca bu zamana dek yapılan en güçlü roket olma özelliğini taşır. 26 ton yükü uzaya fırlatma özelliği vardır. Bir sonraki güncellemesi olan SLS Blok-1B, 37 ton yük taşıyacak. Diğer güncellemesinde olan SLS Blok-2 ise 45 ton yük taşıyacaktır. Hatta bu son konfigürasyonda Ay’a, Mars’a ve derin uzay varış noktalarına kargo görevi üstlenecektir.
Mürettabat Araçları
Orion
ABD’nin NASA görevleri için geliştirilmiştir. İnsanlı görevler için tasarlanmıştır. Orion uzay kapsülü inşa edilirken dış yüzeyi ve içindeki elektronik aletler, uzaydan gelen radyasyona dayanıklıdır. Atmosferde oluşacak 2800 santigrat dereceye dayanıklıdır. Orion, Ay yörüngesine yerleşecek ve Gateway uzay istasyonuna 6 ay kilitli kalacak. Bunun yanında mürettebatı 3 hafta ağırlayacak kapasiteye sahiptir. Güneş enerjisini kullanmak için güneş panelleri de taşıyor.
Gateway
Ay yörüngesinde bulunan uzay istasyonuna verilen isimdir. İnşa amacı, araç ve gereç depolamanın yanı sıra bilimsel araştırmalar yapmaktır. İşlevi sebebiyle akla gelen diğer konu ise Gateway’ın bir uzay karakolu olabileceğidir.
Görev nedeniyle beklenen, Orion’un ay yörüngesine girdikten sonra Gateway’e kilitlenmesidir. Böylece astronotlar, burada inip, Gateway’deki iniş aracını kullanarak Ay yüzeyine inebileceklerdir. Gateway’in inşa sürecinin 2022 senesinde başlayıp, 2024 senesinde tamamlanması öngörülmektedir. Araç 6 parça halinde fırlatılacak ve sonra yörüngede birleşecek.
İniş Araçları
Artemis görevine NASA’nın seçtiği Spacex, Dynetics ve Blue Origin şirketlerinin öncülüğünde çalışmalar başlamıştır. Sonrasında 16 Nisan 2021 tarihinde Spacex şirketinin Starship programı seçilmiştir. NASA şirkete 1 milyar dolarlık teşvik sunmuştur.
Starship HLS
NASA tarafından seçilen mürettebatlı ay inişlerini gerçekleştirmek üzere tasarlanmıştır. Starship HLS, SpaceX’in Starship uzay aracının Ay ve yüzeyine uygun hale getirilmiştir. Bu durumda ısı kalkanı, havalı frenler bu araca dahil edilmemiştir.
Elon Mask’ın dediğine göre Ay’ın yüzeyine 200 tona kadar teslimat yapılabilecektir. Bu uzay aracına yakıt ikmali yapmak için tanker benzeri uzay araçları kullanılacaktır. Görev sonrasında Starship HLS, Ay yüzeyinde kalkıp mürettebatı Orion’a geri döndürecektir.
Uzay Giysileri ve Astronot Kadrosu
Artemis programında 2 farklı uzay giysisi kullanılacaktır: Bunlar Xemu ve OCSS olarak planlandılar.
Xemu, (Exploration and Extravehicular Mobility Unit) yüzeye inmek için kullanılıp dayanıklılığı 8 saat kadar olacak. Giysi, hareketli eklem ve rulmanlar içerecek. Bunun dışında kask, sırt çantası gibi bölümleri de olacak.
OCSS (Orion Crew Survival System) ise fırlatma sırasında ve geri dönüşte gerekli hale gelecek. Görev esnasında basınçtan koruyacak.
Artemis kadrosu, 10 Ocak 2020 tarihinde NASA 22.dönem astronot grubu olarak mezun olmuşlar ve bu göreve atanmışlardır:
Amerikalı mezunlar
- Kayla Barren (doğum:1987): Teğmen, ABD Donanması
- Zena Cardman (doğum:1987): Biyolog
- Raja Chari (doğum:1977): Albay, ABD Hava Kuvvetleri
- Matthew Dominick (doğum:1981): Teğmen-kumandan, Amerika Birleşik Devletleri Donanması
- Bob Hincs (doğum:1975): NASA araştırma pilotu
- Warren Hoburg (doğum:1985): Havacılık ve astronotik (uzay yolculuğu bilimi) alanında doçent, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü
- Jonny Kim (doğum:1984): Teğmen, ABD Donanması, Fizikçi
- Robb Kulin (doğum:1983): Baş mühendis, SpaceX
- Jasmin Moghbeli (doğum:1983): Binbaşı
- Loral O’Hara (doğum:1983): Araştırma mühendisi, Woodshale Osenografya Kurumu
- Fransisco Rubio (doğum:1975): Binbaşı, ABD Ordusu
- Jessica Watkins (doğum:1988): Jeolog, doktora sonrası araştırmacı, Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü
Kanadalı mezunlar
- Joshua Kutryk (doğum:1982): Yarbay, Kanada Silahlı Kuvvetleri
- Jenni Sidey (doğum:1988): Makine mühendisi, yanma bilimci ve öğretim görevlisi
Uçuşlar
Test uçuşları
Orion kapsülü ile 3 adet test uçuşu yapıldı. Bu uçuşların dahil olduğu projeler: Takım yıldızı Projesi, Orion Projesi ve Artemis Projesidir.
Yapılan ilk uçuşta takvimler 6 Mayıs 2010’u gösteriyordu. Orion’un fırlatma iptal sistemi testi gerçekleşmiştir. Görevin adı: Pad Abort-1 idi. Bunun dışında ikinci test uçuşu, 5 Aralık 2014 senesindeydi. Delta 4 roketi ile fırlatılan kapsül, Dünya çevresinde 2 tur attı. Sonunda Pasifik Okyanusu’na indi. Görevin adı: Exploration Flight Test-1 idi.
Üçüncü ve son test ise 20 temmuz 2019 senesindeydi. Gene fırlatma iptal sisteminin testi gerçekleşmiştir. Bunun yanı sıra uçuş özel bir aerodinamik yapıda bir araçla fırlatılmıştır. Görevin adı: Ascent Abort-2’idi. Uçuşların hepsi mürettabatsızdı. Sonuçta hepsi başarıyla sonuçlanmıştır.
Planlanan Uçuşlar
Artemis görevinin planlaması çoktan yapılmıştır: Artemis 1 görevi 25 gün sürecek ve Kasım 2021’de gerçekleştirilecektir. Bunun yanında Artemis 2 ise 2023 senesinde yapılacak ve 10 gün sürecek sürecektir. Son olarak Artemis 3 ise 30 gün sürecek ve 2024 senesinde yapılacaktır.
Sonuçta bu yakın görevler başarıya ulaşırsa 2025 ve 2030 seneleri arasında 6 Artemis görevi daha listeye konması bekleniyor.
İnsanoğlunun yaşadığı gezegene en yakın gök cismi olan Ay’a olan merakı belki de bin yıllardır devam etmektedir. Ay’daki durağa gidip gelmenin normalleşeceği ileriki zaman kurgusundan Mars’da yaşam kuracak insan ırkının son durağı kim bilir hangi gezegene veya hangi takım yıldızı olacaktır?
Sizler için hazırlamış olduğumuz Artemis uzay programı rehberimiz burada sona eriyor. Sizler de Artemis programı ile ilgili sorularınızı ve görüşlerinizi aşağıdaki yorum bölümünden bizlerle paylaşabilirsiniz.
