Gore-tex teknolojisi ile zorlu hava koşulları korkutmuyor. Teknoloji, imkanların ve araştırmaların da gelişmesiyle birlikte hayatımızın her alanına dahil oluyor. Başta temel ihtiyaçlarımızı daha kolay gidermemize veya gündelik işlerimizi pratikleştirmeye yarayan teknolojik ürünler, cihazlar, aygıtlar ve materyaller üretilirken sonrasında her alanda teknoloji denenmeye başlanmıştır. Bu alanlardan birisi de yazımıza konu olan tekstil alanındaki Gore-tex teknolojisidir.
Gore-tex esasında reklam panolarında, vitrinlerde ve hayatımızın daha birçok alanında sıkça karşılaştığımız bir markadır. İnsanlarda yaygın olarak Gore-tex’in bir ürün olduğu kanısı olsa da aslında bir ürün değil. Gore-tex, bir ürün değil teknolojiyle bir araya gelen isimleşmiş bir markadır. Gore-tex; ayakkabı, ceket ve eldivenlerde sıkça kullanıldığından genel olarak tekstil alanına dahil edebileceğimiz bir teknolojidir. Fakat başka alanlarda ve ürünlerde de elbette kullanılır. Bu yazımızda sizlere detaylı bir şekilde Gore-tex teknolojisi konu başlığı altında Gore-tex’in ne olduğuna değinip nasıl yaratıldığını, ne için kullanıldığını, nasıl işlediğini ve alternatiflerini inceleyeceğiz.
İçindekiler
Gore-tex Nedir?
Gore-tex teknolojisinin kıyafetlerde su geçirmezlik sağladığı herkesçe bilinir fakat teknik olarak Gore-tex nedir? Gore-tex temel olarak, sıvıyı durduran ancak hava akışını engellemeyen bir zardır. Bu da Gore-tex’in sizi sadece yağmurlu havalarda değil, spor aktivitelerinde de sizi kuru tutabildiği anlamına gelir. Membran, teflon diye de bilinen genişletilmiş bir politetrafloroetilen lifinden yapılır. Bu polimerin genişletilmesi sonucu, inç kare başına 9 milyondan fazla gözeneğe sahip mikro gözenekli bir malzeme oluşur. Bu membran tamamen su ve rüzgar geçirmez hale getirilmesi için çeşitli kumaşlarla birleştirilir. Böylece istenilen türden kumaş elde edilir.
Gore-tex Nasıl Yaratıldı ve Nelerde Kullanıldı?
Yukarıda anlattığımız Gore-tex’in oluşturulma işlemi 1969 yılında Bob Gore tarafından istemeden keşfedilmiştir. Gore, politetrafloroetilenin ısıtılmış çubuklar ile deney yaparken çubuklardan bir tanesini şiddetli bir şekilde esnetmeye başladı. Bunu yaparken, günümüzde genişletilmiş politetrafloroetilen olarak bilinen bu polimerin tamamen yeni bir formunu keşfetti. Bob Gore’un devrim niteliğindeki yeni keşfedilen teknolojisi için gerekli patentleri alması birkaç yıl sürdü ve sonunda 1978’de Gore-tex markasını tanıttı.
Gore-tex esasen kayak montları, yürüyüş ve dağcılık botları, lightshell ceketler gibi performans giyim ürünlerinde kullanıldı. Zamanla zorlu hava koşullarındaki gösterdiği performansla Gore-tex teknolojisi “outdoor” kültürünün merkezi haline geldi. Günümüzde Patagonia, Nanamica, The North Face gibi önde gelen outdoor giyim markaları bu teknolojiyi kullanarak ürünlerini daha ileri bir noktaya taşıdılar. Gore-tex membranları çok sayıda türden malzemeye yapıştırılabildiğinden çorap, eldiven, şapka hatta çanta üretimlerinde de kullanılmaya başlanılmıştır. Gore-tex teknolojisi Nike, Adidas ve New Balance gibi büyük markalar tarafından maksimum su geçirmezliği ve kuruluğu sağlamak için genellikle kışlık spor ayakkabılarda kullanılır.
Gore-tex Nasıl Çalışır?
Kuru tutma garantili olarak bilinen Gore-tex teknolojisi su ve rüzgar geçirmezlik sunar. Bir Gore-Tex zarının mikroskobik gözenekleri bir su damlacığından yaklaşık 20.000 kat daha küçüktür, yani zarla bağlanmış kumaşlardan su geçemez. Bununla birlikte, bu gözenekler bir nem buharı molekülünden 700 kat daha büyüktür, yani ter zardan geçebilir. Ek olarak, membranın moleküler yapısı o kadar karmaşıktır ki hava molekülleri karıştırılır ve membrana nüfuz edemez. Gore-tex teknolojisinin kullanıldığı ürünleri üretmek için üreticiler membranı iç astar ve dış tekstil malzemesi arasına laminant olarak uygularlar. Bu laminasyon işlemi, farklı performanslar elde etmek için çeşitli şekillerde uygulanabilir, en yaygın katman yapıları şunlardır:
1) İki Katmanlı Yapı ( 2 Layer Construction)
Gore-tex membran sadece dış tekstil malzemesi arasına uygulanır, iç astara uygulanmaz. Bu da, Gore-Tex giysilerin, dolgu gibi yalıtım malzemeleri ile birleştirilebilen ayrı bir astara sahip olmasını sağlar.
2) Üç Katmanlı Yapı ( 3 Layer Construction)
Bu yöntemle, Gore-tex membranı hem dış tekstil malzemesi hem de iç astarla birleştirilerek daha dayanıklı bir kumaş oluşturulur. Özellikle bu üç katmanlı yapı lightshell ceketler için en idealidir.
3) Z Liner
Bu yapı 3 katmanlı yapıya oldukça benzer ancak Gore-tex membran dış tekstil malzemesi ve iç astar arasında olan oldukça hafif bir kumaşa bağlanır. Bu yöntem kumaş ve yalıtım katmanları ile kışlık dış giyim malzemeleri üretmek için oldukça uygundur.
Gore-tex teknolojili ceketlerin üretiminde dış katman genellikle ultra ince dayanıklı su itici polimer (ultra-thin Durable Water Repellant polymer, DWR) ile dokunur. Bu işlem sayesinde su damlacıkları ceketin yüzeyine tutunmaz ve damlalar halinde yuvarlanır. DWR kaplama, zamanla yıpranabilir ancak su itici sprey ile yenilenebilir.
Gore-tex Teknolojisine Alternatifler
Dış giyim malzemeleri milyarlarca dolarlık bir endüstridir ve Gore-tex şu anda pazardaki kendini kanıtlamış, en prestijli marka konumundadır. Ancak Gore-tex’e rakip markalar elbette vardır ve onlar da Gore-tex ile benzer etkilere sahip farkı membranlar üretmek için işlenmiş polimerler kullanmıştır. Bunlar arasında:
H2No: Patagonia kökenli, Gore-Tex’in etkilerini yansıtmak için polyester ve poliüretan laminatlar kullanan markadır.
eVent: eVent markası herhangi bir patent ihlali yapmadan Gore-tex teknolojisine benzer şekilde esnetilmiş bir teflon membran kullanıyor.
HyVent: North Face markası tarafından üretilen, malzeme olarak poliüretan kullanan bir kumaştır.
Özetlemek gerekirse sizlere sürekli adını duyduğumuz, ismini gördüğümüz Gore-tex teknolojisini inceledik. Hiç şüphe yok ki teknolojinin bize getirdiği imkanlar ve yenilikler her geçen gün hayatı daha da kolaylaştırıyor. Bunlardan birisi de Gore-tex teknolojisi. Özellikle zorlu hava koşullarında görev alan askerler için oldukça elverişliyken aynı zamanda doğa sporları tutkunları için veya İngiltere gibi bol yağışlı iklimde yaşayan insanlar için gayet memnun edici bir gelişme niteliğine sahiptir.
